واژهی چشمبند از دو جزء «چشم» و «بند» ساخته شده و در معنی اصلی خود به وسیلهای گفته میشود که روی چشمها بسته میشود تا مانع دیدن شود. چشمبند میتواند از پارچه، چرم یا مواد دیگر ساخته شود و کاربردهای گوناگونی دارد. برای نمونه، هنگام خواب برای جلوگیری از ورود نور از آن استفاده میکنند، یا در برخی بازیها و مسابقات، برای هیجان بیشتر چشم افراد را میبندند.
در گذشته، این واژه گاهی در معنای منفی و استعاری نیز به کار میرفت. در این معنا، چشمبند نماد نادانی، فریب یا ناتوانی در دیدن حقیقت است. مثلاً وقتی گفته میشود «چشمبند بر چشم مردم زد»، یعنی حقیقت را از دید آنها پنهان کرد یا آنها را فریب داد. در این کاربرد، این کلمه نشانهای از بیخبری و گمراهی است.
بنابراین، این واژه دو جنبه دارد: یکی کاربرد واقعی و فیزیکی آن که برای بستن چشم به کار میرود، و دیگری کاربرد نمادین و مجازی که به معنای پوشاندن حقیقت یا مانع دید و آگاهی شدن است. این کلمه در زبان فارسی، هم در زندگی روزمره و هم در ادبیات، جایگاهی خاص دارد و بسته به زمینهی جمله، میتواند مفهومی ساده یا عمیق داشته باشد.