هفت اقلیم

به معنای هفت بخش یا هفت منطقه بزرگ از جهان. به ویژه در ادبیات قدیمی و آثار جغرافیایی و عرفانی به کار می رود. در گذشته جهان را به هفت اقلیم یا منطقه ی اصلی تقسیم می کردند که بر اساس شرایط آب و هوایی، جغرافیایی و ویژگی های فرهنگی متفاوت بودند. این اصطلاح به معنی تمام دنیا، همهی جهان و یا تمام هستی است. مثلا پادشاه هفت اقلیم یعنی کسی که بر تمام جهان فرمانروایی می کند. خورشید که پادشاه هفت اقلیم است در کوی جهان است گدای سخنم

تصویر معنی هفت اقلیم

لغت نامه دهخدا

هفت اقلیم. [ هََ اِ ] ( اِ مرکب ) در گاتها از هپته بومی یعنی هفت بوم سخن رفته است: زردشت از دیوپرستان شکایت کند و گوید که آنان به واسطه دروغ وخودستایی در روی هفت بوم شهرتی یافتند. در دیگر بخشهای اوستا به جای هفت بوم غالباً هپتوکرشوره یعنی هفت کشور یاد شده است. در کتابهای دینی برهمنان هند نیز زمین دارای هفت کشور است به نام سپته دوی پا و این شباهت میان کتب مقدس ایران و هند جالب توجه است... ایرانشهر یا کشور ایران در اقلیم مرکزی یا خونیرس واقع شده و به همین جهت خونیرس بیش از دیگر کشورها در اوستا یاد شده است، چه خونیرس شریفترین قسمت زمین و مرکز ایرانیان است،... مؤلف مجمل التواریخ و القصص و دیگر نویسندگان ایران از جمله ابوریحان نیز درباره تقسیم زمین به هفت کشور یا هفت اقلیم سخن گفته اند. یاقوت درمعجم البلدان شرح این اقالیم را بدین صورت آرد: اقلیم اول اقلیم کیوان است و از بروج به جدی و دلو مربوط است. اقلیم دوم به قول ایرانیان ازآن ِ مشتری و به قول رومیان ازآن ِ آفتاب است و از بروج به قوس و حوت تعلق دارد. اقلیم سوم را ایرانیان ازآن ِ مریخ و رومیان از عطارد دانند و به برجهای حمل و عقرب متعلق است. اقلیم چهارم را ایرانیان ازآن ِ خورشید و رومیان وابسته به مشتری دانند و به برج اسد متعلق است. اقلیم پنجم به عقیده رومیان و ایرانیان ازآن ِ زهره و از برجهای مربوط به ثور و میزان است. اقلیم ششم را ایرانیان متعلق به برجهای سنبله و جوزا دانند. اقلیم هفتم را ایرانیان ازآن ِ ماه و رومیان متعلق به مریخ دانند و از برجها به سرطان وابسته است. فرهنگها هفت اقلیم را به نامهای دیگر نامیده اند از جمله: هفت اصل، هفت خط، هفت دکان، هفت رصد، هفت رقعه ادکن، هفت زمین، هفت علفخانه، هفت علفخانه فلک، هفت فرش، هفت کره، هفت گاو. هفت نطع. ( نقل به اختصار از رساله «شماره هفت و هفت پیکر نظامی » تألیف محمد معین صص 30-33 ):
کدخدای ملک هفت اقلیم
خواجه سید ابوسهل عمر.فرخی.مبادا بی تو هفت اقلیم را نور
غبار چشم زخم از دولتت دور.نظامی.چون ز کشور خدای هفت اقلیم
هفت دختر ستدچو درّ یتیم.نظامی.وی بسا کوردل که از تعلیم
گشت قاضی القضات هفت اقلیم.نظامی ( هفت پیکر ص 53 ).آنکه هفت اقلیم عالم را نهاد
هر کسی را آنچه لایق بود، داد.

فرهنگ معین

( ~. اِ ) (اِمر. ) هفت کشور، کنایه از: تمام کشورهای روی زمین.

فرهنگ عمید

تمام مناطق مسکونی روی زمین، هفت کشور. &delta، در باور قدما، ربع مسکون را به هفت اقلیم تقسیم می کردند.
۲. [مجاز] دنیا.

فرهنگ فارسی

هفت قسمتی که منجمان قدیم در ربع مسکون فرض کرده اند و هر یک از آن قسمتها را اقلیمی می گفتند و معتقد بودند که هر یک از این اقالیم با سیارات ارتباط دارد. همین تقسیم در کتب جغرافیای اسلامی بنام هفت اقلیم یا اقالیم سبعه گفته اند هفت کشور.
در گاتها از هیته بومی یعنی هفت بوم سخن رفته است: زردشت از دیو پرستان شکایت کند و گوید که آنان بواسطه دروغ و خودستایی در روی هفت بوم شهرتی یافتند. در دیگر بخشهای اوستا بجای هفت بوم غالبا هپتو کرشوره یعنی هفت کشور یاد شده است. در کتابهای دینی برهمنان هند نیز زمین دارای هفت کشور است بنام سپته دوی پا و این شباهت میان کتب مقدس ایران و هند جالب توجه است ایرانشهر یا کشور ایران در اقلیم مرکزی یا خونیرس واقع شده و بهمین جهت خونیرس بیش از دیگر کشور ها در اوستا یاد شده است. چه خونیرس شریفترین قسمت زمین و مرکز ایرانیانست.

دانشنامه آزاد فارسی

هَفت اِقلیم
تذکره ای تاریخی و جغرافیایی به فارسی، تألیف امین احمد رازی. مؤلف کتاب را به هفت بخش به مناسبت هفت اقلیم زمین تقسیم کرده و شعرا و مشایخ را بر این اساس طبقه بندی نموده و افزون بر آن تاریخ و جغرافیا و وجه تسمیۀ شهرها را نیز در ذیل هر اقلیم آورده است. از مردم ری بوده، ولی کتاب خود را در مدت شش سال از ۹۹۶ تا ۱۰۰۲ق در هندوستان نوشته است. در یادکرد احوال شاعران و دانشمندان گاه نمونه هایی از نظم یا نثر شاعر و دانشمندی که از او نام رفته نیز آمده است. سبک نگارش هفت اقلیم مصنوع، پرتکلف، و گاه مسجّع است. تاریخ سال ها در آن به زبان عربی است. این کتاب به ویژه برای آگاهی از زندگی شعرا و دانشمندان روزگار اکبر گورکانی از منابع مهم به شمار می رود. به زبان های فرانسه، آلمانی و انگلیسی نیز ترجمه شده است و بارها نیز به چاپ رسیده است. آخرین چاپ آن با تصحیح محمدرضا طاهری متخلص به حسرت است (تهران، ۱۳۷۸ش).

دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] «هفت اقلیم»، اثر امین احمد رازی، تذکره ای است تاریخی و جغرافیایی که به تشریح اقالیم سبعه پرداخته و در ضمن توصیف برخی از شهرها و آبادی ها، به اجمال و گاه به تفصیل، از بزرگان و مشاهیر آنها سخن گفته است.
کتاب، به زبان فارسی و در سال 1018ق، در طول شش سال، نوشته شده است.
نویسنده، چنان که خود می گوید، بیشتر اوقات خویش را مصروف تحصیل احوال بزرگان کرده و به علت میل باطنی و اشاره بعضی از دوستانش، اقدام به تألیف کتاب کرده است.
کتاب، با دیباچه ای از مؤلف در بیان انگیزه تألیف، آغاز و مطالب، در سه جلد ارائه شده است.
نویسنده، هر اقلیم را منسوب به یکی از ستارگان دانسته و هر یک را تشریح کرده است.

ویکی واژه

هفت کشور، کنایه از: تمام کشورهای روی زمین.

جملاتی از کلمه هفت اقلیم

بنهاده سر تسلیم برحکم تو هفت اقلیم بسته کمر فرمان، بر امر تو چار ارکان

ای خط تو کرده رقم از مشک لوح سیم را سر بر خط تو چون قلم خوبان هفت اقلیم را

گر به هفت اقلیم کس دانم که گوید زین دو بیت کافرم دار القمامه مسجد اقصای من

بخش نخست کتاب، که پیش از اسلام است، مباحثی پیرامون جغرافیای نجومی، تقسیمات زمان، معرفی هفت اقلیم و مردمانش بیان می‌دارد و سپس با بیان طبقات پادشاهان ایران که حاوی اطلاعاتی در زمینهٔ تشکیلات اداری ایرانیان در عهد ساسانی است، اثر خود را ادامه می‌دهد و در ادامه با تکرار این روند در باب یونان و روم و ارائهٔ خلاصه‌ای از تاریخ جهان که تاریخ پیامبران و پادشاهان از عهد آدم تا خاتم را در برمی‌گیرد، پایان می‌پذیرد.