هزج

هزج به معنای سراییدن سرودهای شاد و طرب‌انگیز است. در لغت، این واژه به ترنم و انشاد نیز اشاره دارد. علاوه بر این، هزج در معانی دیگری همچون آواز تندر، صوت رعد و صدای زنبور، نوعی سرود و ترانه شاد، آوازی با کمی گرفتگی گلو و نیز هر سخن پیوسته و نزدیک به هم به کار رفته است. در اصطلاح عروض، نام یکی از بحرهای شعر عربی است که به دلیل توالی و تقارب کلمات و آوازه‌اش به این نام خوانده می‌شود. بحر هزج یکی از سه بحر دایرهٔ اول عروض، موسوم به دایرهٔ مؤتلفه، به شمار می‌رود که سایر بحرهای این دایره شامل رجز و رمل هستند. بر اساس شرح شمس‌قیس رازی، بحر هزج از چهار جزء «مفاعیلن» تشکیل شده و پانزده نوع تغییر (اِحیف) در آن ممکن است رخ دهد. این تغییرات عبارت‌اند از: قبض، کف، خرم، تخنیق، خرب، حذف، قصر، شتر، هتم، جب، زلل، بتر، اسباغ و معاقبت که از آن‌ها دوازده نوع جزء عروضی جدید مشتق می‌شود.