کلمه علیم به معنای دانا و آگاه است و در زبان فارسی به عنوان صفتی برای توصیف افرادی با علم و آگاهی وسیع به کار می‌رود. این واژه به‌ویژه در توصیف خداوند و ویژگی‌های او مورد استفاده قرار می‌گیرد و به معنای دانای مطلق و آگاه به همه چیز است. در واقع، علیم به عنوان صفت مشبهه‌ای از کلمه علم شناخته می‌شود و برای تأکید بر ثبات و استمرار صفت علم به کار می‌رود. در قرآن نیز این واژه در موارد متعددی به کار رفته و بیشتر در توصیف خداوند و صفات او، همراه با کلماتی چون سمیع یا شنوا، حکیم یا فرزانه و خبیر یا آگاه آمده است.
علیم
لغت نامه دهخدا
بهمه کار امامی، بهمه فضل تمام
بهمه باب ستوده، بهمه علم علیم.فرخی.طالب حکمت شو ای مردحکیم
تا از او گردی تو بینا و علیم. مولوی. || آنکه علمش محیط بر جمیع اشیاء باشد. ( منتهی الارب ). || ( اِخ ) یکی از صفات خداوند عالم جل شأنه است. ( ناظم الاطباء ). از اسماء حسنی است. ( از لسان العرب ) ( از اقرب الموارد ):
بنالم به تو ای علیم قدیر
ز اهل خراسان صغیر و کبیر.ناصرخسرو.صد هزار آفرین رب علیم
باد بر ابر رحمت ابراهیم.( از تاریخ بیهقی ص 387 ).
علیم. [ ع ُ ل َ ] ( اِخ ) ابن جَنّاب بن هُبَل بن عبداﷲبن کنانةبن بکربن عوف بن عذرةبن زیداللات بن رُفَیدةبن ثوربن کلب، و او از فرزندان اسدبن وَبَرةبن تغلب بن حلوان بن عمران بن الحاف ( یا الحافی )بن قضاعة است. وی جدی جاهلی است و چنانکه از نسب او پیداست از کنانه عذرة و از قُضاعة بوده است که آنان از قحطانیة باشند.و از جمله فرزندان او کعب و عبیداﷲ هستند. و بنی معقل نیز به وی منسوبند. ( از معجم قبائل العرب ج 2 ص 819 از تاریخ ابن خلدون ج 2 ص 248 و نهایةالارب قلقشندی و الانساب سمعانی و لسان العرب ابن منظور ) ( از الاعلام زرکلی از اللباب فی تهذیب الانساب ابن اثیر ج 2 ص 149 و نهایةالارب ص 300 و السبائک ص 30 و تاج العروس ج 1 ص 407 ).
علیم. [ ع َ ] ( اِخ ) ابن سلمه فهمی. ابوعمر کندی گوید که علیم از مصریانی است که به علی ( ع ) گروید و در جنگهای او شرکت داشت سپس با محمدبن ابی بکر وارد مصر شد آنگاه ابن خدیج نزد معاویه از وی شفاعت کرد و معاویه هنگام خلافت خود او را بخشود. وی در روز خندق فرمانده سربازانی بود که با مروان جنگیدند و هنگامیکه اهل مصر با مروان صلح کردند علیم به «برقة» گریخت و تا هنگام مرگ در آنجا اقامت کرد. وی در سال 68 هَ. ق. در سن حدود هشتادسالگی درگذشت. ( از الاصابه ابن حجر ج 5 قسم سوم ).
علیم. [ ع ُ ل َ ] ( اِخ ) ابن عدی بن عمروبن معن. جدی جاهلی است از باهلة از قیس بن عَلان که از عدنانیة باشند. ( از تاج العروس ج 8 ص 408 ). و رجوع به اللباب فی تهذیب الانساب ابن اثیر شود.
فرهنگ معین
فرهنگ عمید
۲. (اسم، صفت ) از نام های خداوند.
فرهنگ فارسی
ابن ناربوتابن عبدالرحمان هشتمین تن از خانان خوقند بود که از سال ۱۲۱۵ قمری تا ۱۲۲۴ قمری بر فرغانه و تاشکند حکومت کرد
فرهنگ اسم ها
معنی: دانا، آگاه، از نام های خداوند، آن که عملش محیط بر جمیع اشیاء باشد، یکی از نام های باری تعالی
دانشنامه اسلامی
علیم، از مشتقّات «علم» و از اسما و صفات خداوند است.
علم از لوازم حیات است و حیات، صفت ذاتی اولی خداوند متعال است. علم او مثل سایر صفات ذات او، همیشه و لایزال در فعلیّت تامّه واجب و ثابت است. برای ذات و صفات او نهایت و حدّ و غایتی نیست، ازلی و ابدی و به هر چیزی محیط است؛ یعنی حقیقت علم او به معنای شهود، حضور و احاطه او بر هر چیز است. علیم، صفت مشبهه علم است و در موردی بکار می رود که به ثبوت صفت علم اشاره داشته باشد.
این واژه در قرآن در 162 بار در قرآن بکار رفته و اکثر کاربرد آن در مورد تثبیت صفت علم است و در کنار اسمی دیگر به کار رفته است که با معنای آن مناسبت دارد، مثل سمیع و حکیم و خبیر و... آمده است. همچنین صفات دیگری چون اَعْلَمْ، عالِم، عالِم الغیب والشهادة و علاّم الغیوب مورد بررسی قرار گرفته است.
فرهنگ قرآن، جلد 21، ص181-180.
[ویکی الکتاب] معنی عَلِیمِ: همیشه دانا
ریشه کلمه:
علم (۸۵۴ بار)
ویکی واژه
جمله سازی با علیم
گویند که فاعلیم و مختار چرا پس مفعولیم و اختیاری نبود
اگر معنی خامشی گل کند لب غنچه تعلیم بلبل کند
از پی آن گفت حق خود را علیم تا نیندیشی فسادی تو ز بیم
