واژه سیاهنامه در زبان فارسی، ترکیبی است که به طور خاص برای توصیف فردی به کار می‌رود که اعمال او به گناه، فسق، عصیان، ظلم یا شرارت آلوده شده است. این تعبیر ریشه در مفهومی عمیق‌تر دارد و به فردی اشاره می‌کند که کارنامه اعمال یا سرگذشت او در نتیجه ارتكاب گناهان متعدد، تیره‌گون و تار گشته است. این مفهوم، بار معنایی سنگینی را بر دوش می‌کشد و نشان‌دهنده وضعیتی است که در آن، اعمال نیک در برابر حجم گناهان رنگ باخته و وجهه فرد را خدشه‌دار کرده است.
در ادبیات دینی و اخلاقی، مفهوم «سیاهنامه» اغلب با روز قیامت و حسابرسی اعمال پیوند خورده است. تصور بر این است که در آن روز، نامه اعمال افراد به دستشان داده می‌شود و اگر گناهان بر اعمال نیکویشان فزونی داشته باشد، نامه ایشان به رنگ سیاه خواهد بود. این سیاهی، نمادی از ناخشنودی الهی و نتیجه اعمال ناشایست در طول زندگی دنیوی است. بنابراین، این واژه صرفاً توصیف‌کننده یک وضعیت اخلاقی نیست، بلکه هشداری است نسبت به عواقب اعمال و اهمیت پیمودن راه صلاح و رستگاری.
در نهایت، سیاهنامه واژه‌ای است که بر جنبه‌های اخلاقی و معنوی انسان تأکید دارد و افراد را به تأمل در اعمال و کردار خود فرامی‌خواند. این اصطلاح، یادآوری می‌کند که هر عملی، هرچند کوچک، در سرنوشت نهایی انسان نقش دارد و سبک زندگی، انتخاب‌ها و نحوه رفتار ما، سرگذشت ما را رقم می‌زند. به کارگیری این واژه در بافت‌های رسمی، بر جدیت موضوع و اهمیت توجه به معیارهای اخلاقی و دینی در ارزیابی شخصیت افراد تأکید می‌نماید.
