آموزش و پرورش

آموزش و پرورش (education)
فرآیند توسعۀ قابلیت فکری، مهارت دستی و آگاهی اجتماعی، به خصوص از طریق آموزش که با تولد انسان آغاز می شود. این اصطلاح، به مفهوم دقیق تر، به فرآیند انتقال دادن سواد، توانایی شمردن و حساب کردن و مجموعه ای از دانش عموماً پذیرفته شده، اشاره دارد. پیشینه کهن ترین نظام های شناخته شدۀ آموزش و پرورش اروپا، به یونان باستان باز می گردد. در اسپارت۱ این فرآیند بیشتر به توسعۀ مهارت های نظامی اختصاص داشت؛ و در آتن، به سیاست، فلسفه و سخنوری. اما این آموزش ها در هر دو مکان فقط به اقلیتی مرفه عرضه می شد. در چین باستان، آموزش رسمی با فرمان سلطنتی در ۱۶۵پ م آغاز شد، که برای استخدام کارکنان ادارات دولتی، آزمون های رقابتی آزاد رسمیت یافت که سؤالات آن بیشتر به مطالعه مبسوط ادبیات می پرداخت. رومی ها نظام آموزش و پرورش یونانی را برگزیدند و آن را در سراسر اروپای غربی رواج دادند. به دنبال فروپاشی امپراتوری روم، آموزش همگانی در اروپا نیست و نابود شد. هرچند که دیرهای مسیحی علم و زبان لاتین را از نابودی حفظ کردند. در قرون میانه، مدارس راهبان شارلمانی۲، هفت هنر عام را آموزش می دادند: دستور زبان، منطق، بلاغت، علم حساب، هندسه، موسیقی و ستاره شناسی؛ مدارس ابتدایی که عموماً تحت سرپرستی کشیش بخش بودند، به کودکان فقیر، خواندن، نوشتن و حساب می آموختند. از مدارس راهبان، فیلسوفان الهیات جنبش اسکولاستیک۳ (مدرسی) برخاستند که در قرون ۱۱ تا ۱۳م پایه گذاران دانشگاه های پاریس (سوربون۴)، بولونیا۵، پادوا۶، آکسفورد و کیمبریج شدند. در ۱۴۵۳م ترک ها قسطنطنیه، پایتخت امپراتوری روم شرقی، را به تصرّف درآوردند، دانشمندان مسیحی آن جا را به سراسر اروپا تبعید کردند و علاقۀ اروپاییان را به یادگیری احیا کردند. جنبش انسان گرای رنسانس از مطالعۀ آزادِ آثار همه نویسندگان کلاسیک، چه لاتین و چه یونانی، حمایت می کرد و هدف آن همگون ساختن استنتاج آن ها و انجام مطالعۀ زبان شناسی تاریخی متون بود. این جنبش به فعالیت علمی اعراب دِین زیادی داشت که ـ با ترجمه و افزایش متون علمی یونانی آغاز می شد ـ طی قرون تاریکِ۷ قرون وسطا با همان شدت ادامه داشت و به واسطۀ نفوذ اعراب مغربی در سیسیل و اسپانیا به اروپا راه یافته بود. برنامه درسی مدارس انسان گرایان که لاتین در آن میان، درس پایه محسوب می شد، در همه جا معمول بود، هرچند که تا قرن ۱۷ موفق به تطبیق خود با نیازهای متحول جامعه نشده و تا اوایل قرن ۱۸ آموزش سازمان یافته در سطحی نازل قرار داشت. حضور اجباری در مدارس ابتدایی نخستین بار در اواسط قرن ۱۸ در پروس۸ معمول شد و از آن هنگام تقریباً در سراسر جهان معمول شده است. تحصیلات اجباری در کشورهای صنعتی عموماً از حدود ۵ یا ۶ سالگی تا حدود ۱۵ یا ۱۶ سالگی است؛ هزینۀ آموزش عمومی معمولاً پنج درصد تولید ناخالص ملی است (اسپانیا۳.۲ درصد، ژاپن۴.۴ درصد، دانمارک۷.۷ درصد).