ایقاع در زبان فارسی به معنای عملی حقوقی است که بدون نیاز به موافقت یا اراده طرف دیگر، اثری حقوقی ایجاد میکند. به عبارت دیگر، این اقدام نوعی عمل حقوقی یکطرفه است که با انجام آن، بدون نیاز به قبول یا رضایت طرف مقابل، تغییر یا تحولی در روابط حقوقی به وجود میآید.
ویژگیها
عمل حقوقی یکطرفه: این عمل برخلاف قرارداد که نیازمند توافق دو یا چند نفر است، فقط با اراده یک طرف انجام میشود و نیازی به پذیرش یا موافقت طرف دیگر ندارد. مثلاً فسخ قرارداد یا اقرار یکطرفه از مصادیق ایقاع است.
ایجاد آثار حقوقی مستقل: با انجام آن، آثار حقوقی خاصی به وجود میآید که ممکن است شامل ایجاد، تغییر یا خاتمه حقوق و تعهدات باشد. این آثار بدون نیاز به هیچ اقدام دیگری از سوی طرف مقابل به رسمیت شناخته میشوند.
کاربرد در قانون و حقوق مدنی: ایقاع در قوانین مدنی و حقوقی اهمیت زیادی دارد و برای تنظیم روابط حقوقی، حفظ حقوق افراد و جلوگیری از سوءاستفاده کاربرد دارد. نمونههای رایج آن فسخ قرارداد، اقاله یکطرفه و اعلام توقف اجاره است.
مثال برای درک بهتر
اگر فردی قرارداد اجارهای را به صورت یکطرفه فسخ کند و این فسخ مطابق قانون باشد، این عمل یک ایقاع است، زیرا بدون نیاز به موافقت مستاجر، قرارداد پایان مییابد.