افتادگی

افتادگی از مفاهیم ارزشمند اخلاقی در فرهنگ فارسی است که به‌صورت اسم مصدر به‌کار می‌رود. این واژه بیان‌گر حالت فروتنی، تواضع و خضوع در برابر دیگران است و در متون کهن و فرهنگ‌نامه‌های معتبری چون ناظم‌الاطباء و آنندراج بر این معانی تأکید شده است. در گسترهٔ معنایی، افتادگی علاوه بر فروتنی و تواضع، به‌عنوان معادلی برای خضوع، بی‌شرارتی و صفتِ افتادن نیز شناخته می‌شود. همچنین در کاربردهای هم‌معنا می‌توان آن را با عباراتی چون پشت خم دادن، پشت خم کردن، پشت دوتا کردن، تواضع کردن و انکساری مقایسه نمود. این خصیصهٔ اخلاقی در ادبیات فارسی همواره به‌عنوان ویژگی‌ای پسندیده و نشانهٔ بزرگ‌منشی مورد ستایش قرار گرفته است. رعایت افتادگی نه تنها در روابط اجتماعی، بلکه در سلوک فردی نیز عاملی در جهت حفظ تعادل و احترام متقابل محسوب می‌شود.

تصویر معنی افتادگی

لغت نامه دهخدا

افتادگی. [ اُ دَ / دِ ] ( حامص ) فروتنی. ( ناظم الاطباء ). تواضع و انکسار. ( آنندراج ). فروتنی و تواضع. ( از مؤید ). خضوع. بی شرارتی. صفت افتادن. ( یادداشت بخط مؤلف ). پشت خم دادن، پشت خم کردن، پشت دوتا کردن، تواضع کردن، انکساری، از مترادفات افتادگی است. ( از مترادفات ص 101 ):
ز خاک آفریدت خداوند پاک
پس ای بنده افتادگی کن چو خاک.سعدی.حافظ افتادگی از دست مده زانکه حسود
عرض و مال و دل و دین در سر مغروری کرد.حافظ.افتادگی لوازمه اصل دولت است
نخلی که باثمر نشود خم نمی شود.امین ( از آنندراج ).افتادگی آموز اگر طالب فیضی
هرگز نخورد آب زمینی که بلند است.پوریای ولی. || حقارت و ابتذال. ( آنندراج ). خواری. ذلت. ( ناظم الاطباء ). سرافکندگی. ( یادداشت مؤلف ):
افتادگیم به طالعم نیست
در پای خمی چرا نیفتم.
|| کنایه از احتیاج و نکبت. ( آنندراج ):
نیامیزند با هم مردمان از نخوت دولت
پس از افتادگی از هم جدائی نیست یاران را.وحید ( از آنندراج ).|| نقصان. کاست. ( فرهنگ فارسی معین ). محذوف. خرم در کتاب و مانند آن. ( یادداشت مؤلف ). سقوط. ( ناظم الاطباء ): این کتاب افتادگی دارد. ( از فرهنگ فارسی معین ).