دیاکو به منابع آشوری: دای‌ئوک؛ به گفته هرودوت: دی‌ئوک را به عنوان مؤسس نخستین پادشاهی بزرگ در ایران، یعنی پادشاهی ماد، می‌شناسند. این شخصیت تاریخی در سنگ‌نبشته‌های آشوری با نام دای‌ئوک آورده شده است؛ در سال ۷۱۵ پیش از میلاد، او به اسارت نیروهای آشوری درآمد و به شهر حَمات تبعید شد. هرودوت، مورخ یونانی، نیز در آثار خود به او با نام دی‌ئوک اشاره کرده است. این نام‌ها، هرچند با تفاوت‌های جزئی، به یک شخصیت واحد اشاره دارند که نقشی کلیدی در شکل‌گیری یکی از اولین دولت‌های سازمان‌یافته در فلات ایران ایفا کرد.
منزلت دیاکو در تاریخ ماد
به نظر می‌رسد پس از درگذشت دیاکو، نام و یاد او در میان مردم ماد جایگاهی والا و قابل احترام یافته است. این احترام به حدی بوده که بسیاری از والدین ماد، نام فرزندان خود را به یاد او دیاکو یا نام‌هایی مشابه برمی‌گزیدند. این سنت نام‌گذاری، نشان‌دهنده عمق تأثیرگذاری دیاکو بر فرهنگ و هویت مردم ماد است و بیانگر آن است که او نه تنها یک رهبر سیاسی، بلکه نمادی از انسجام و قدرت برای این قوم محسوب می‌شده است.
میراث دیاکو و شکل‌گیری هویت ملی
شکل‌گیری پادشاهی ماد به رهبری دیاکو، نقطه عطفی در تاریخ ایران باستان به شمار می‌رود. این رویداد، گذار از دوران پراکندگی و حکومت‌های محلی به سوی تشکیل یک دولت واحد و قدرتمند را نشان می‌دهد. احترام مردمی به نام دیاکو، خود گواهی بر اهمیت این تحول و نقش او در ایجاد حس مشترک و هویت ملی در میان مادهاست. این میراث، زمینه را برای ظهور دیگر امپراتوری‌های ایرانی فراهم آورد و تأثیری ماندگار بر تاریخ منطقه برجای گذاشت.
