دانشنامه اسلامی
سرتیپ میرزا عبدالرّزاق خان بغایری بن ملاّ محمّدمحسن بن کرمعلی بن فتحعلی بن محمّدقاسم خان بغایری (شمتابادی سبزواری) عالم، ادیب، ریاضی، محقّق رجالی و جغرافی دان عالیقدر قرن چهاردهم هجری بوده است. در چهارشنبه ۲۲ محرم سال ۱۲۸۶ق در اصفهان و به نوشته برخی نویسندگان در سبزوار متولّد شده است. وی در کودکی به همراه خانواده به طهران آمد. قواعد ادبیات عرب را از پدر آموخت و در دارالفنون تحصیل کرده و به خصوص از میرزا عبدالغفار نجم الدوله از اساتید آن مدرسه بهره بسیار گرفت و در رشته مهندسی، فارغ التحصیل شد. سپس به تدریس در مدرسه علوم سیاسی و نظام مشغول شد و مدرسه خرد را تاسیس کرد. او با زهرا خانم دختر میرزا محمّدحسین فروغی ازدواج کرد. وی پس از ساختن یک کره جغرافیایی و اهداء آن به ناصرالدّین شاه به درجه سرتیپی نائل شد. از مهم ترین اقدامات او: ساختن کره جغرافیایی و سماوی، ترسیم نقشه ایران، ترسیم نقشه جامع تهران، کمک به استخراج تقویم دارالفنون که در پاریس چاپ می شد، استخراج قبله ۱۴۰۰ نقطه شهرهای معروف جهان، ثبت آب و هوای ایران با بارومتر و سانتی گراد به مدت ۴۵ سال، و تعیین انحراف قبله بود. او سال ها در سرحدات مامور تعیین خط مرزی و ترسیم نقشه آنها بود. میرزا عبدالرزاق خان بغایری، در ادبیات، نجوم، ریاضیات، جغرافیا و تاریخ مهارت داشت.
نسب شناسی
پدرانش اهل شمن آباد سبزوار و از خوانین طایفه بَغایری (بُغایری) خراسان بودند. کرمعلی خان، جد او، برای تحصیل، به اصفهان رفت و همان جا اقامت کرد.پدر عبدالرزاق، ملامحمد حسن، نواده دختری ملا محراب گیلانی، از عرفای قرن اخیر و مادرش دختر میرزا مهدی خان منشی (متوفی ح۱۱۷۵ـ۱۱۸۰)، از خوانین کروَن اصفهان بود که در اصل از بحرین و بصره به ایران آمده بودند و دردربار نادرشاه (حک :۱۱۴۸ـ۱۱۶۰) و کریم خان زند (متوفی ۱۱۹۳) خدمت می کردند و نسبشان به حبیب بن مظاهر می رسید.
ابوالحسن احتشامی، شکوفه های ذوق و ادب، ج۱، ص۵۰.
عبدالرزاق در ۲۲ محرم ۱۲۸۶ در اصفهان زاده شد و پس از آموزش های ابتدایی در خانه و مکتب، در شعبان ۱۲۹۶، همراه پدرش به تهران آمد.
اساتید بغایری
...
