دانشنامه اسلامی
متشابهات کتاب، مقابل محکماتِ کتاب می باشد. متشابه در لغت ، به چیزی گفته می شود که قسمت های مختلف آن به یک دیگر شباهت دارد، و در اصطلاح، کلامی است که دارای نوعی ابهام می باشد؛ به بیان دیگر، به آیاتی که دلالت آن ها بر معانی روشن نباشد، به گونه ای که وجوه مختلف و گوناگونی در آن راه داشته باشد، متشابه گویند.
بیان نمونه
این گونه موارد به بررسی عمیق نیاز دارد و چه بسا آن را باید به محکمات ارجاع داد، مانند آیه کریمه:﴿وَ الْمُطَلَّقاتُ یَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ ثَلاثَةَ قُرُوء...﴾ که کلمه «قرء» در فرهنگ لغت عرب دارای دو معنای متضاد است:یکی «حیض» و دیگری «طهر»، یا مانند آیه:﴿أَوْ یَعْفُوَا الَّذِی بِیَدِهِ عُقْدَةُ النِّکاحِ...﴾ که مراد از کسی که می تواند عقد نماید، ولیّ یا زوج او است.و یا مانند آیه:﴿... فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَیَمَّمُوا صَعِیداً طَیِّباً﴾ که مراد از کلمه «صعید»، یا مطلق روی زمین است یا خاک خالص.در قرآن مجید آمده است:﴿هُوَ الَّذِی أَنْزَلَ عَلَیْکَ الْکِتابَ مِنْهُ آیاتٌ مُحْکَماتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتابِ وَ أُخَرُ مُتَشابِهاتٌ...﴾.
مصادیق محکمات
میان اصولیون و مفسران بحث است که کدام آیات از محکمات قرآن و کدام آیات از متشابهات آن می باشد؛ برخی مانند مرحوم « شیخ انصاری » گفته اند:نصوص و ظواهر قرآن جزء محکمات، و بقیه از متشابهات می باشد.نکته:تشابه دارای اسبابی است، از جمله: اشتراک لفظی (مانند کلمه «قرء» در آیه یاد شده)، اشتراک معنوی (مانند آیه:﴿جاءَ رَجُلٌ مِنْ أَقْصَی الْمَدِینَةِ﴾ که رجل، بین افراد متفاوت مشترک است) و مردد بودن مرجع ضمیر یا موصوف و یا جمله موصول، مانند:﴿أَوْ یَعْفُوَا الَّذِی بِیَدِهِ عُقْدَةُ النِّکاحِ﴾.
عنوان مرتبط
...
