طه حسین

لغت نامه دهخدا

طه حسین. [ طا ها ح ُس َ ] ( اِخ ) ( دکتر ) در 14 نوامبر 1889 م. در ماقاقا ( مصر علیا ) متولد شده است. در سن سه سالگی به بیماری تورّم چشم مبتلا گردیده و نابینا گشته است. تحصیلات ابتدائی او در مدرسه دهکده برای فراگرفتن قرآن آغاز گردید. در سال 1902 پدرش او را بدانشگاه الازهر فرستاد. در آنجا به تحصیل زبان عربی و ادبیات و تمدن اسلامی و حکمت الهی پرداخت و در سال 1912 ناگزیر شد الازهر را بدون گرفتن هیچ گونه مدرک علمی ترک کند. استادان او چنین قضاوت کردند که اعطای دیپلم به کسی که طبعی چنان سرکش و خودرای دارد کار خطرناکی است. وی با روزنامه نگاری اولین فعالیت خود را آغاز کرد، سپس بدانشگاه مصر وارد گردید و پایان نامه مشهور و ممتاز خود رادرباره شاعر فیلسوف بنام «ذِکْری ̍ ابی العلاء» نوشت.در سال 1914 دانشگاه او را مأمور مطالعات علمی نمود و به فرانسه فرستاد. سالهای اول جنگ را ابتدا در شهر مونپولیه و بعد در پاریس گذرانید. در آنجا به تحصیل زبانهای لاتین و یونانی پرداخت و لیسانسیه در ادبیات شد و سپس به اخذ دیپلم در تحصیلات عالی نائل آمد و پایان نامه تحصیلی خود را که درباره اصول عقاید اجتماعی ابن خلدون بنام «فلسفه اجتماعی ابن خلدون » نوشته بود در سوربن گذرانید. در سال 1917 با دختر محصلی که با او در سوربن تحصیل میکرد ازدواج نمود و دارای یک پسر و یک دختر شد.
مشاغل : در سال 1919 طه حسین به مصر برگشت و به سمت استادی دانشکده ادبیات منصوب گردید و فعالیت های روزنامه نگاری خود را تعقیب کرد. در سال 1932 بریاست دانشکده ادبیات ( دانشگاه قاهره ) انتخاب شد ولی چون در اوامر دیکتاتوری ملک فؤاد اول مقاومت میکرد و با دستورهای او مخالفت میورزید از خدمت برکنار شد. در سال 1936 به مقام سابق دوباره منصوب گشت. در سال 1942 به مقام معاونت وزارت فرهنگ برگزیده شد و سپس ریاست دانشگاه اسکندریه به او محول گردید و آن راتأسیس کرد. در سال 1950 وزیر فرهنگ شد و تعلیمات مجانی دوره مقدماتی و ابتدائی و متوسطه را برقرار کرد و سپس به تأسیس دانشگاه آسیوت ( ناحیه ای در مصر علیا ) پرداخت. علاوه بر این ، تأسیس انستیتوی تحصیلات اسلامی در مادرید و ایجاد کرسی در شهر نیس و تأسیس مدرسه زبان های مختلف در قاهره از اموری است که در تحت توجهات او انجام گرفت.
در سال 1955 به ریاست انجمن رجال ادب مصر انتخاب گردید و در سال 1956 به عضویت شورای عالی ادب و هنرهای زیبای مصر منصوب شد. و به عضویت فرهنگستان مصر و فرهنگستان ادبی پاریس و فرهنگستان تاریخی مادرید پذیرفته شد. طه حسین عضو فرهنگستان های مایانس ( آلمان ) و دمشق و طهران و بغداد و رم نیز بوده و به اخذ دیپلم دکترای افتخاری دانشگاه های مونپولیه ، و لیون و آتن و رم و اکسفورد و مادرید نائل آمده است.

فرهنگ فارسی

( دکتر ) ادیب و محقق معاصر مصری ( و. ماقاقا ( مصر علیا ) ۱۸۸۹ ف. ۱۹۷۳ م . ) وی در سن سه سالگی نابینا گردید. تحصیلات ابتدایی او در مدرسه دهکده برای فرا گرفتن قر آن آغاز شد. در سال ۱۹٠۲ م . پدرش او را بدانشگاه ازهر فرستاد و وی در آنجا بتحصیل زبان عربی و ادبیات و تمدن اسلامی و حکمت الهی پرداخت . در سال ۱۹۱۲ م . مجبور شد ازهر را بدون گرفتن شهادتنامه ترک کند. استادان وی چنین داوری کردند که اعطای دیپلم بکسی که طبعی چنان سرگش دارد کار خطرناکی است .وی با روزنامه نگاری نخستین فعالیت خود را آغاز کرد سپس وارد دانشگاه مصر شد و پایان نامه مشهور خود را درباره ابوالعلائ معری بنام [ ذکری ابی العلائ ] نوشت . در سال ۱۹۱۴ دانشگاه او را مامور مطالعات علمی کرد و بفرانسه فرستاد . وی سالهای اول جنگ را نخست در مونپلیه و سپس در پاریس گذرانید و در آنجا بتحصیل زبانهای لاتینی و یونانی پرداخت و در ادبیات لیسانسیه شد و سپس پایان نامه تحصیلی خود رادرباه اصول عقاید اجتماعی ابن خلدون بنام [ فلسفه اجتماعی ابن خلدون ] در سوربن گذرانید. در سال ۱۹۱۷ با دختری دانشجو که با او در سوربن تحصیل میکرد ازدواج نمود و از او صاحب یک پسر و یک دختر شد. در سال ۱۹۱۹ طه حسین بمصر بازگشت و بسمت استادی دانشکده ادبیات ( دانشگاه قاهره ) انتخاب شد ولی چون با دستور های فواد اول مخالفت میورزید از خدمت بر کنار گردید. در سال ۱۹۳۶ دوباره بمقام سابق منصوب شد. در سال ۱۹۴۲ او را بمعاونت وزارت فرهنگ برگزیدند و سپس ریاست دانشگاه اسکندریه بدو محول گردید و وی آن دانشگاه را تاسیس کرد. در سال ۱۹۵٠ وزیر فرهنگ شد و تعلیمات مجانی دورههای مقدماتی و ابتدائی و متوسطه را بر قرار کرد و سپس بتاسیس دانشگاه اسیوط پرداخت . علاوه بر این تاسیس انستیتوی تحصیلات اسلامی در مادرید و ایجاد کرسی در شهر نیس و تاسیس مدرسه زبانهای مختلف در قاهره تحت توجه او صورت گرفت . در ۱۹۵۵ بریاست انجمن رجال ادب مصر انتخاب گردید ودر سال ۱۹۵۶ بعضویت شواری عالی ادب و هنرهای زیبای مصر منصوب شد و سپس بعضویت فرهنگستان ادبی پاریس و فرهنگستان تاریخی مادرید پذیرفته گردید. وی عضو فرهنگستان های مایانس ( آلمان ) و دمشق و تهران و بغداد و رم نیز بوداز آثار اوست : [ الایام ] ( روزها ) که بزبانهای فرانسوی انگلیسی آلمانی ایتالیایی اسپانیایی روسی فارسی چینی و غیره ترجمه شده [ آینده تعلیم و تربیت در مصر ] که بزبان انگلیسی ترجمه شده و در آمریکا انتشار یافته است . وی داستانهای کوتاه و مقالات و رسایل تحقیقی بسیار دارد .

دانشنامه عمومی

طه حسین ( ۱۴ نوامبر ۱۸۸۹ – ۲۸ اکتبر ۱۹۷۳ ) نویسنده، حافظ قرآن و سخنور مصری و از پیشگامان جنبش نوگرایی در مصر بود.
طاها در اثر عفونت چشم در سن سه سالگی نابینا شد. پس از درس گرفتن از یک آموزگار سنتی در جوانی راهی دانشگاه الازهر شد و در آنجا در رشته الهیات و ادبیات عرب به تحصیل پرداخت. او از محدودیت اندیشهٔ استادان خود در عذاب بود.
زمانی که دانشگاه ملی قاهره در سال ۱۹۰۸ تأسیس گشت، حسین با وجود نابینایی و تهیدستی، بزودی جایی برای خود در این دانشگاه باز کرد. او نخستین دانش آموختهٔ این دانشگاه بود که به دریافت دکترا نائل آمد. رسالهٔ دکترای وی دربارهٔ ابوالعلاء معری، شاعر شک گرای عرب بود. پس از آن در ۱۹۱۴ به سوربن رفت و در پاریس نیز در ۱۹۱۷ رسالهٔ دکترایی تحت عنوان «فلسفهٔ اجتماعی ابن خلدون» نگاشت. در بازگشت به مصر استاد ادبیات عرب و یکی از بنیادگذاران دانشگاه اسکندریه شد. طه حسین رمان ها و رساله های بسیاری نوشت ولی در غرب بیشتر بخاطر زندگینامه خودنوشته اش به نام آن روزها ( به عربی: الایام ) شهرت یافته است. حسین خدیو جم این کتاب را به فارسی برگردانده است.
او یکی از هواداران سرسخت انقلاب ۱۹۵۲ مصر بود و بر اهمیت آزاد و دموکراتیک بودن آموزش و تحصیل تأکید بسیار داشت. حسین در ۱۹۵۰ وزیر آموزش و پرورش مصر شد و در پی آن، حکومت جدید آموزش همگانی را برای همگان آزاد و رایگان کرد که این امر هنوز نیز جاری و ساری است.
طه حسین در سال ۱۹۲۶ در کتاب «فی الشعر الجاهلی» به طور تلویحی می گوید "از قرآن به عنوان منبع تاریخی عینی نمی توان استناد کرد. طبیعتاً این گفته ها خشم دانشگاه الازهر را برانگیخت. برخی مدعی شدند که طه حسین به اسلام توهین کرده است.
از دیگر آرای جنجالی او، زیر سؤال بردن اصالت بسیاری از اشعار کلاسیک عرب قبل از اسلام است. به اعتقاد طه حسین، آنچه به عنوان اشعار جاهلی ( مانند معلقات سبع ) باقی مانده، قابل اعتماد نیست و بعد از اسلام ساخته شده و به شعرای دوران جاهلی منسوب شده است.

دانشنامه آزاد فارسی

طه حسین (مصر علیا ۱۸۸۹ـ قاهره ۱۹۷۳)
منتقد، محقق، داستان نویس، مورخ، روزنامه نگار و مترجم مصری. در کودکی نابینا شد. پس از اخذ تعلیمات محلی و حفظ قرآن، در ۱۹۰۲ به الازهر رفت و از دو جلسۀ آخر درس محمد عبده بهره برد، لیکن علاقه و التزام عملی به نهادها، روش ها و ارزش های مدرسه ای نداشت. اغلب کلاس ها را تحریم کرد و به سبب صراحت در انتقاد، مقامات را با خود دشمن ساخت. به دانشگاه مصر (که بعدها دانشگاه قاهره نام گرفت) رفت (۱۹۰۸) و از محضر درس عرب شناسان اروپایی بهره ها برد. پایان نامه اش راجع به ابوالعلاء معری بود. طه حسین نخستین فارغ التحصیل این دانشگاه بود (۱۹۱۴). از فرانسه بورس تحصیلی، و با پایان نامۀ مطالعۀ تحلیلی و تطبیقی فلسفۀ اجتماعی ابن خلدون از سوربن دکترا گرفت و سال بعد نیز، موفق به اخذ دانشنامۀ دکترای دولتی شد. پس از بازگشت به مصر (۱۹۱۹)، استاد تاریخ باستان، و در ۱۹۲۵، استاد ادبیات عرب شد. با تألیف دربارۀ شعر جاهلی (۱۹۲۶)، و تردید در اصالت شعر پیش از اسلام، خشم مذهبیون و دیگران را برانگیخت، چنان که کتاب ممنوع و نویسندۀ آن محاکمه گردید. در ۱۹۳۰، اولین رئیس دانشکدۀ هنرها در مصر شد. فعالیت های حزبی اش، سرانجام، وی را به محرومیت از خدمات دولتی کشاند (۱۹۳۲). در ۱۹۴۰، به عضویت فرهنگستان زبان عربی برگزیده شد و به ریاست آن رسید. از ۱۹۴۶ تا ۱۹۴۹، انتشاراتی به نام نویسندۀ مصری را اداره می کرد. در آخرین دولت حزب وَفْد، از ۱۹۵۰ تا ۱۹۵۲، وزیر آموزش بود و به تقویت سیستم مدارس دولتی پرداخت و گرفتن شهریه را لغو کرد. بیش از ۶۰ کتاب (ازجمله شش رمان) و ۱۳۰۰ مقاله در زمینه های ادبی دارد. نثرش کلاسیک و زیبا و ظریف است. زندگی نامۀ تخیل آمیزش به نام الایّام، آن روزها، که به صورت پاورقی در الهلال (۱۹۲۶ـ۱۹۲۷) و سپس در قالب کتاب چاپ شد، از نخستین آثار ادبیات مدرن عربی است و به چندین زبان ترجمه شده است. طه حسین مدافع سرسخت خلوص زبان عربی و مخالف ادبیات عامه و در عین حال، ستایشگر آثار غربی، به ویژه فرانسوی، بود. در آیندۀ فرهنگ در مصر (۱۹۳۸) استدلال می کند که فرهنگ مصر بیشتر مدیترانه ای است تا شرقی؛ و در آن، از نوعی تجدد دفاع می کند که آن را نوسازی می خواند، نه نوآوری. بیشترین تأثیر طه حسین در نقد ادبی است، گرچه رویکرد زیبایی شناختی او روشمند نیست، امّا با نقد کاربردی اش، همچون سرمشقی برای نویسندگی خلاق، تأثیری ژرف بر ادبیات مصر و عرب نهاد. دولت ها، دانشگاه ها و فرهنگستان های عربی و اروپایی، افتخارات فراوان نثارش کردند و در ۱۹۴۹، آندره ژید وی را نامزد دریافت جایزۀ نوبل کرد. طه حسین، تا پایان عمر، شخصیتی محبوب و محترم باقی ماند، و عنوان غیررسمی پیر ادبیات عرب را داشت. برخی از آثار او که به فارسی هم ترجمه شده اند عبارت اند از آیینۀ اسلام؛ علی و فرزندانش؛ در زندان ابوالعلاء؛ آن روزها؛ در پیرامون سیره نبوی؛ و خواب های شهرزاد.

دانشنامه اسلامی

[ویکی شیعه] طه حسین(۱۸۸۹-۱۹۷۳م) نویسنده سنی مذهب مصری که از او دیدگاه های خاصی درباره برخی از مسائل اسلامی و شیعی نقل شده است.
طه حسین با وجود اعتقاد به اعجاز قرآن، آن را از داستان های یهودی متأثر می دانست. وی بر این باور بود که گذشتگان اهل سنت، ابوبکر و عمر را بزرگتر از آنچه که بوده اند، نشان داده اند. به نظر او در زمان عثمان بنی امیه تمام امور خلافت را در دست گرفته بودند. او اعتقاد داشت امام علی(ع) هیچ گاه از سیاست برای رسیدن به مقاصد دنیایی استفاده نکرد. طه حسین، زمان شکل گیری شیعه به عنوان یک حزب را پس از ماجرای صلح امام حسن با معاویه می دانست.
برخی از آثار طه حسین عبارت است از: «فی الشعر الجاهلی»، «الفتنة الکبری»، «الأیام» و «الشیخان». برخی از کتاب های طه حسین همچون الفتنة الکبری و الایام به فارسی ترجمه شده اند.
[ویکی نور] طه حسین، نویسنده توانا و جنجالی مصر، در سال 1889م، در عزبه از روستاهای مصر متولد شد. او در سه سالگی، قدرت بینایی اش را از دست داد، اما خداوند به او هوش و استعدادی وافر اعطا کرد که همین هوش، او را زبانزد خاص و عام نمود.
پدرش او را برای تعلیم قرآن به مکتب خانه روستا فرستاد تا کودکش اصول قرائت قرآن را بیاموزد. او که کارمند دون پایه یک شرکت کشاورزی بود، دید پسر نابینایش توانسته در زمان کوتاهی قرآن را از حفظ کند. در 14 سالگی، تمامی محفوظات کودکی اش به کمکش آمد و توانست در آزمون ورودی الأزهر، قبول شود و با برادرش به فراگیری علوم دینی و زبان بیگانه پرداخت.
وی با روزنامه نگاری، اولین فعالیت خود را آغاز کرد. شیخ المرصفی، یکی از برجسته ترین اساتید الأزهر، وقتی به استعداد طه حسین پی برد، به او پیشنهاد کرد تا از دریای ادبیات کهن زبان عربی، از جمله کتاب «الکامل» مبرد و «حماسه» ابی تمام استفاده تمام را ببرد. او نیز پند استاد را با جان و دل پذیرفته و شروع به مطالعه و تعمق پیرامون نوشته های این دو کتاب برجسته کرد.
در ساعات فراغت، او به محضر یکی از اساتید الأزهر که به زبان فرانسه تسلط کامل داشت می رفت تا از او این زبان را بیاموزد. بعدها آموختن این زبان زندگی او را به طور کامل تغییر داد.
او در سال 1914م، توانست از پایان نامه دوره دکترای خود دفاع کند و با نمره عالی قبول شود. هنوز هم پایان نامه او تحت عنوان «جایگاه ابوالعلاء معری در ادبیات عرب»، یکی از مهم ترین کتاب هایی است که اساتید و دانشجویان این رشته از آن استفاده کرده و در بسیاری از دانشگاه ها تدریس می شود.
آن زمان، دانشگاه ملی مصر تصمیم گرفت تا هیئتی از اساتید را برای تدریس علوم تاریخی شرق به فرانسه بفرستد، از آنجایی که او به زبان فرانسه تسلط داشت، توانست نام خود را در این لیست بگنجاند. او به مدت یک سال به مونپلیه سفر کرد، اما به دلیل شرایط نامساعد مالی به وطن بازگشت، ولی شانس با او بود؛ چرا که بعد از سه ماه، مشکلات مالی اش رفع شد و دوباره به فرانسه رفت و توانست زبان یونانی را نیز فراگیرد.