دانشنامه اسلامی
نسبت «ایرانشهری» احتمالاً به نیشابور باز می گردد که به آن «ابرشهر» و گاه « ایرانشهر » نیز می گفته اند و بنا به قراینی موطن او بوده است .
اهمیت
با آن که از احوال و آثار ایرانشهری چیزی در دست نیست ، چند گزارشی که درباره او در منابع معتبر آمده است ، وی را شخصیتی درخور توجه معرفی می کند که در مرحله آغازین فلسفه اسلامی گرایش های ویژه ای داشته ، و در انتقال سنت های فکری بیگانه به جهان اسلام مؤثر بوده است .ابوریحان بیرونی که در آثار مختلف خود از تألیفات ایرانشهری بهره برده است ، از وی به عنوان یکی از کسانی که کتاب هایی از نوع «مقالات » در زمینه آراء ملل نوشته اند، نام می برد. وی در عین حال که از منابع کار ایرانشهری درباره هندیان و شمنیان انتقاد می کند، امانت او را در بازگو کردن عقاید یهود و نصاری و مانویان می ستاید.
دین
به گفته بیرونی ، بی طرفی کم نظیر ایرانشهری از عدم وابستگی او به دین خاصی نشأت می گیرد و این که او خود آیین ویژه ای وضع کرده بود و به آن دعوت می کرد. آگاهی ما درباره گرایش دینی ایرانشهری محدود به اشاره بیرونی و سخن ابوالمعالی در کتاب بیان الادیان است که ایرانشهری را به نام محمد بن محمد و صاحب دعوی دین تازه ای معرفی می کند که به جای قرآن کریم ، کتابی فارسی آورد و فرشته وحی خود را «هستی » نامید و پیروانی یافت ؛ در مذهب او همه شریعت ها یکی بیش نیست و نزاع پیروان ادیان ریشه در اغراض آنان دارد.
آثار
...
