نفس لوامه
فرهنگ فارسی
دانشنامه آزاد فارسی
رجوع شود به:نفس
دانشنامه اسلامی
«نفس لوّامه» عبارت است از نفسی که صاحب خود را بر گناهی که از او صادر شده و بر آنچه از منافع حقیقی و کمالات انسانی و درجات اخروی از او فوت می شود، ملامت می نماید. و این از علایم ایمان است که اگر از شخص گناهی صادر شود و پشیمان نگردد، به حکم: «مَنْ لَمْ یَنْدُمْ عَلی ذَنْبٍ ارْتَکَبَهُ فَلَیْسَ بِمُؤْمِنٍ»؛ (این عبارت برگرفته از روایات است و خودش لفظ روایت نیست؛ رجوع شود به )«کسی که پشیمان نشود از گناهی که مرتکب شده، مؤمن نیست»و اگر پشیمان شود، لازمه آن، ملامت و سرزنش نفس است بر گناهی که از او صادر شده است. و نیز در روایت است: مؤمن گناه خود را مانند صخره و سنگ بزرگی می بیند که می ترسد بر او فرود آید، و منافق گناه را مثل مگسی می بیند که بر بینی او نشسته باشد. «اِنَّ الْمُؤْمِنَ لَیَریٰ ذَنْبَهُ کَاَنَّهُّ صَخْرَةٌ یَخافُ اَنْ تَقَعَ عَلَیْهِ، وَاِنَّ الْکافِرَ یَری ذَنْبَهُ کَاَنَّهُ ذُبابٌ مَرَّ عَلی اَنْفِهِ». («مؤمن گناه خود را مانند صخره می بیند که می ترسد بر روی او بیفتد و کافر گناه خود را مگسی می بیند که بر روی بینی اش بخورد و بگذرد»)
نفس لوّامه در قرآن
و این نفس لوّامه همان نفسی است که در قرآن مجید می فرماید: (وَلآ اُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوّامَةِ)؛ «و سوگند به (نفس لوّامه) وجدان بیدار و ملامتگر (که رستاخیز حقّ است)» به هرحال از آیات و روایات، مدح نفس لوامه استفاده می شود و صاحب چنین نفسی باید آن را علامت بیداری وجدان و آگاهی باطن و ضمیر و غنیمت بداند و در نیل به مراتب بالاتر تلاش کند.
[ویکی شیعه] نفس لَوَّامه به معنای نفس سرزنش گر نیرویی در وجود آدمی است که او را به خاطر انجام کارهای بد و گناه سرزنش می کند. چون پس از انجام گناه، صاحبش را ملامت می کند، به آن لوامه می گویند. این اصطلاح از آیه «وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ» گرفته شده است. برخی از آن به وجدان اخلاقی تعبیر می کنند. همچنین برخی معتقدند نفس لوامه، بر اثر تکرار گناه، کارکرد خود را از دست می دهد.
برخی نفس لوامه، را مرتبه ای از نفس می دانند که در مرحله ای بالاتر از نفس اماره و پایین تر از نفس مطمئنه قرار دارد.
[ویکی فقه] نفس لوامه (قرآن). نفس لوّامه یکى از مراتب نفس است که آرام نگرفته و دفع کننده نفس شیطانی است و به جهت آنکه خود را پیوسته در کوتاهى اطاعت مولایش سرزنش مى کند آن را نفس لوّامه مى نامند.
اهمّیّت وجود نفس لوّامه، در انسان:وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ.
قیامت/سوره۷۵، آیه۲.
••• سوگند مؤکّد خداوند به نفس ملامت گر:وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ .
قیامت/سوره۷۵، آیه۲.
••• انسان، ملامت کننده خود در قیامت:وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ.
قیامت/سوره۷۵، آیه۲.
...
