سوگواری
فرهنگ عمید
فرهنگ فارسی
دانشنامه عمومی
عزاداری در اقوام و ملل گوناگون سابقه طولانی دارد. در دره زرافشان در حوالی سمرقند، نقش برجسته ای مربوط به دهه های پیش از میلاد وجود دارد که مجلس سوگ سیاوش نمایش می دهد.
مراسم سوگواری در سراسر جهان دارای ریشه های مشترک بوده ولی رسوم و آیین ها بسته به زمان، مکان و فرهنگ متفاوت است.
در بسیاری از مناطق ایران رسم بر این است که دوستان و اقوام فرد درگذشته پس از تدفین وی به منزل صاحبان عزا رفته و با خواندن نماز میت به وی تسلیت می گویند. سپس در مجالس متعدد ( مانند سوم، شب هفت، چهلم و سال ) وی شرکت کرده و با خواندن سوره فاتحه الکتاب برای روح مرده طلب مغفرت می نمایند. تسلیت به بازماندگان با گفتن جملاتی نظیر «تسلیت عرض می کنم» و «خداوند رحمت کند» صورت می گیرد.
گاهی دعوت از آشنایان برای شرکت در مراسم عزاداری به وسیله چاپ آگهی فوت و ترحیم صورت می گیرد. در این صورت، چاپ آگهی ترحیم، یکی از اولین اقداماتی است که پس از مرگ متوفی و توسط خانواده و دوستان وی صورت می پذیرد.
گاهی برگزاری مراسم عزاداری جزئی از فرهنگ یک قوم می شود. سوگ سیاوشان نه تنها هزاران سال است که ادامه دارد، بلکه منشأ خلق یکی از قدیمی ترین نمایشنامه های تاریخ بشر بوده و بر عزاداری تاریخی و مهم دیگری همچون عاشورا نیز تأثیر گذاشته است.
در مذهب شیعه عزاداری برای شهیدان واقعه عاشورا نوعی عمل مذهبی تلقی می شود که توسط مختار ثقفی پایه گذاری شده و تا به امروز ادامه یافته است. گاهی نیز مراسم عزاداری جنبه سیاسی به خود گرفته و کارکردی به کلی متفاوت می یابد. قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ با واقعه مدرسه فیضیه قم در یک مجلس عزاداری آغاز گردید. مراسم بیست و یکمین سالگرد درگذشت آیت الله خمینی در سال ۱۳۸۹ در تهران نمونه دیگری از غلبه سیاست بر جنبه سوگواری مراسم است.
یکی از روش های عزاداری پوشیدن لباس مخصوص عزا است. اگرچه پوشیدن لباس سیاه به عنوان لباس عزا بسیار متداول است، ولی لباس های دیگری نیز برای عزاداری مورد استفاده قرار می گیرند. در بخش هایی از اروپا و در سده های میانی لباس رسمی عزاداری سفید بوده است. با اینحال، رسم پوشیدن لباس تیره و به خصوص لباس سیاه، به پیش از میلاد مسیح بازمی گردد. لباس عزا می تواند شامل لباس کامل، کلاه، عینک و دستکش باشد. در برخی از نقاط جهان خصوصاً اروپا، زنان بیوه برای مابقی عمر خود فقط نوع خاصی از لباس می پوشند.
دانشنامه اسلامی
بر پایی مجالس عزا در مصائب اهل بیت علیهم السّلام؛ بویژه مصائب وارد بر سید الشهداء ، حضرت امام حسین علیه السلام؛ بخصوص در روز عاشورا و شرکت در آن مجالس، مستحب مؤکد است. چنان که گریستن در مصائب آنان و نیز گریاندن دیگران با خواندن اشعار و بازگو کردن مصائب آن بزرگواران، مستحب مؤکد و دارای پاداش بی شمار است. در احادیث متعدد، ثواب گریستن و گریاندن بر مصائب اهل بیت علیهم السلام بهشت دانسته شده است.
← ناشکیبایی در غیر مصائب معصومان
۱. ↑ وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۵۰۰.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۵، ص، برگرفته از مقاله«عزاداری».
...
[ویکی شیعه] سوگواری یا عزاداری، آیین ها و اعمالی که در سوگ و عزای بزرگان دین، از جمله معصومان و به ویژه امام حسین (ع) انجام می شود. عزاداری، با انگیزه های دینی مانند ابراز محبت به معصومان و اظهار غم و اندوه در مصیبت آنان و در قالب مجالس و مراسمی مشخص برگزار می شود.
مشروعیت عزاداری، از موارد اختلافی میان علمای سنی و شیعه بوده است. برخی علمای اهل سنت، به ویژه حنبلی ها، عزاداری را بدعت دانسته و آن را حرام می دانند؛ در مقابل، علمای شیعه، کتاب ها و رساله های متعددی در دفاع از عزاداری و توضیح مشروعیت آن نوشته اند؛ اقناع اللائم علی اقامة المآتم، نوشته سید محسن امین از این نمونه است.
عالمان شیعی برای اثبات مشروعیت عزاداری به دلایلی مانند موارد زیر اشاره کرده اند:
