قابلمه

لغت نامه دهخدا

قابلمه. [ ل َ م َ/ م ِ ] ( ترکی، اِ ) قسمی ظرف بزرگ فلزّی ( مسین و غیره ). ظرف فلزّی بزرگ با درو سرپوش هم از فلز که بر وی استوار شود برای نگاه داشتن پلو و دیگر چیزها. دیگ فلزی سربسته برای طبخ.
ترکیب ها:
- قابلمه پز. قابلمه پزی. قابلمه کاری کردن.

فرهنگ عمید

ظرف بزرگ فلزی دردار که در آن خوراک می ریزند یا چیزی در آن می پزند.

فرهنگ فارسی

ظرف بزرگ فلزی دردارکه خوراک میریزندیامی پزند
( اسم ) ۱ - نوعی ظرف بزرگ مسی و غیره با در و سرپوش که چیزی در آن پزند و یا در آن خوراک ریزند ۲ - در بازی شیر یاخط برای تعیین برنده پول را در حالی که به بدور خود می چرخند به هوا اندازند. اگر پول بدون چرخیدن بدور خود ( فر خوردن ) به هوا رود و بزمین آید باید عمل تجدید شود. در این صورت گویند قابلمه است. و بازنده می تواند از دادن پول خود داری کند.

دانشنامه عمومی

قابلمه گونه ای ظرف دردار برای پخت غذا است. قابلمه لبه های بلندی داشته و اجازه می دهد تا غذا برای پخته شدن، زمان بیشتری بجوشد. از قابلمه برای پختن برنج ( پلو ) و انواع خورشت استفاده می شود. دیگ با قابلمه از نظر شکلی متفاوت بوده، شکلی شبیه استوانه با دهانه های تنگ تر داشته برخلاف قابلمه می تواند دسته دار یا بی دسته، دردار یا بی در باشد. دیگ که در قدیم به اسامی پاتیله، پاتیل، و تیان نیز نامیده می شده از جنس سفالی بوده و در آن چیزی می جوشاندند یا غذا طبخ می کردند، امروزه دیگ ها می توانند فلزی یا سنگی هم باشند که بیشتر در پختن آبگوشت استفاده می شوند.
واژهٔ قابلمه از زبان ترکی گرفته شده است. واژهٔ «دیگ» فارسی است و ریشه در زبان فارسی میانه دارد.
کهن ترین وسیله پخت و پز از جنس سنگ در جهان با قدمت ۹۰۰۰ سال در مکزیک کشف شده است. هرچند گروهی از پژوهشگران بر این باورند انسان ها دیگ سفالین را دو بار، در دو ناحیه مختلف اختراع کرده اند: اولی در آسیای شرقی در حدود ۱۶ هزار سال قبل و بعد در شمال آفریقا در حدود ۱۲ هزار سال قبل.
در ایران ( به ویژه شهر مشهد و اردبیل ) استفاده از دیگ سنگی و سفالی به نام هرکاره برای پخت آبگوشت هنوز رواج دارد. تا اواسط دهه ۱۳۵۰ در ایران، پخت غذا با استفاده از قابلمه مسی معمول بود؛ ولی امروزه از قابلمه های مسی بیشتر برای تزیین و به عنوان عتیقه استفاده می شود.
قابلمه های فلزی بسیار متداول هستند. قابلمه های مسی انتقال حرارت را به خوبی انجام می دهند و برای پخت مربا و سس بهترین گزینه هستند. قابلمه های چدنی، پخش حرارت بهتری نسبت به دیگر قابلمه های فلزی دارند. چرا که گرما را به خوبی در خود نگه می دارند. این قابلمه ها برای پخت های طولانی مناسبند. قابلمه های آلومینیومی ساده که به رویی معروفند، به سرعت تحت تأثیر بازها قرار گرفته و حتی دربرابر نمک خوردن نیز مقاوم نیستند. گاهی از روکش هایی مانند تفلون یا سرامیک برای قابلمه های آلومینیومی، چدنی یا فولاد زنگ نزن استفاده می شود. در این قابلمه ها باید از کفگیر چوبی و پلاستیکی و سیلیکونی استفاده نمود. قابلمه های آهنی و چدنی گاهی با لعاب نیز پوشش داده می شوند که باید از استفاده از این قابلمه ها اجتناب نمود. قابلمه های استیل برای جوشاندن آب مناسب هستند.