تسخیر

تسخیر. [ ت َ ] ( ع مص ) رام کردن. ( تاج المصادر بیهقی ) ( زوزنی ) ( دهار ) ( ترجمان جرجانی ترتیب عادل بن علی ) ( آنندراج ) ( مجمل اللغة ). مطیع و منقاد کردن. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ) ( از متن اللغة ) ( از اقرب الموارد )( از المنجد ). فرمانبردار کردن. ( صراح اللغة ). رام کردن و فرمانبردار کردن. ( غیاث اللغات ). || کسی را کاری بی مزد تکلیف کردن. ( تاج المصادر بیهقی ).کسی را بر کاری تکلیف کردن بی مزد. ( مجمل اللغة ). تکلیف کردن کاری را بی مزد. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء )( از متن اللغة ) ( از اقرب الموارد ) ( از المنجد ). بی مزد کار فرمودن. ( آنندراج ): و سخر لکم الشمس و القمر دائبین. ( قرآن 3/14 ) ( از اقرب الموارد ).

[ویکی فقه] تسخیر (قرآن). تسخیر، یعنی مقهور ساختن فاعل به فعلش؛ به طوری که فاعل مطابق خواسته تسخیر کننده کار کند.
تسخیر مصدر باب تفعیل از ریشه «س ـ خ ـ ر» به معنای رام کردن، فرمانبردار کردن و مقهور گردانیدن کسی یا چیزی و نیز تکلیف بر انجام دادن کاری بدون اجرت است. برخی گفته اند: تسخیر، یعنی مقهور ساختن فاعل به فعلش؛ به طوری که فاعل مطابق خواسته تسخیر کننده کار کند. فاعل تسخیر شده ممکن است بی قصد و اراده باشد؛ مانند قلمی که در دست نویسنده تسخیر می شود تا به اراده او بنویسد؛ یا دارای قصد و اراده، چنان که مولا، بنده خود را در انجام دادن عملی تسخیر کند تا مطابق دستور او آن را انجام دهد. در تسخیر، فاعل برتر، هر موجودی را در مسیر کمالش هدایت و امداد می کند تا راه مناسب را برای نیل به هدف لایق و درخور، بپیماید. در قرآن کریم افزون بر مشتقات ریشه «س ـ خ ـ ر» که بیش از ۲۰ بار به کار رفته اند و بر تسخیر موجودات دلالت می کنند، از آیات دیگری نیز همین معنا به دست می آید؛ نظیر آیاتی که آفرینش موجودات را برای انسان دانسته اند. البته واژگان دیگری نیز در قرآن، از مشتقات ریشه یاد شده بر استهزا و تمسخر دلالت دارند که از موضوع بحث خارج اند.