ناوزیدنی

ناوزیدنی صفتی است که از ریشهٔ فعل وزیدن گرفته شده و به صورت لیاقت یا صفت نسبی به کار می‌رود. این کلمه در لغت به معنای که نتواند وزید یا که نخواهد وزید است و در تقابل با مفهوم وزیدنی قرار می‌گیرد. ساختار این واژه نشان‌دهنده‌ی ظرفیت زبانی فارسی برای ساختن اصطلاحات متضاد با افزودن پیشوند «ناـ» به پایه‌های فعلی است.

در متون ادبی و کهن فارسی، این قالب واژه‌سازی برای بیان عدم امکان یا تمایل به انجام فعلی خاص به کار می‌رود. ناوزیدنی نمونه‌ای از این ساختار است که با ترکیب ناـ + وزیدنی شکل گرفته و دلالت بر ناتوانی یا امتناع از وزیدن دارد. چنین واژه‌هایی در گسترهٔ ادبیات فارسی، به‌ویژه در متون عرفانی و فلسفی، برای انتقال مفاهیم انتزاعی و کیفی مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

بررسی این واژه و برابرِ مثبتِ آن، یعنی وزیدنی، نشان‌دهندهٔ دقت و ظرافت زبان فارسی در بیان مفاهیم متضاد است. این گونه مصطلحات، علاوه بر غنای زبانی، بیانگر نگرش عمیق گویشوران فارسی‌زبان به پدیده‌های طبیعی و انتزاعی است. امروزه نیز با پیروی از این الگوی کهن، می‌توان واژه‌های جدیدی را برای نیازهای زبانی مدرن پدید آورد و توانایی زبان فارسی را در برآوردن نیازهای بیانی حفظ کرد.

لغت نامه دهخدا

ناوزیدنی. [ وَ دَ ] ( ص لیاقت ) که نتواند وزید. که نخواهد وزید. مقابل وزیدنی.