عنکبوتهراسی که با عنوان آراخن فوبیا نیز شناخته میشود، یکی از انواع هراسهای خاص محسوب میگردد که در آن فرد ترس شدید و غیرمنطقی از عنکبوتها و دیگر گونههای مرتبط مانند کژدمها دارد. آمارها نشان میدهد این اختلال بین ۳/۵ تا ۶/۱ درصد از جمعیت عمومی را تحت تأثیر قرار داده است. در روانپزشکی، یکی از روشهای مؤثر برای درمان این اختلال، درمان از طریق مواجههسازی تدریجی است که در سالهای اخیر با بهرهگیری از فناوری واقعیت مجازی و نمایش تصاویر عنکبوتها انجام میپذیرد.
افراد مبتلا به عنکبوتهراسی معمولاً رفتارهای اجتنابی گستردهای از خود نشان میدهند؛ بهگونهای که ممکن است مسیر خود را تغییر دهند تا از رویارویی با عنکبوت پرهیز کنند. در صورت مشاهدهٔ عنکبوت در محیط خانه، واکنشهایی نظیر فریاد زدن، فرار کردن یا به اصطلاح خشکشانزدن و ناتوانی در حرکت رخ میدهد. آنها غالباً قادر به مقابلهٔ مستقیم با عنکبوت نیستند و برای مدیریت موقعیت، به کمک دیگران متوسل میشوند. در مواردی که فرد تنها باشد، حتی ممکن است ترجیح دهد محیط را کاملاً ترک کند تا مجبور به مواجهه با عنکبوت نشود.
دلایل دقیق شکلگیری این هراس هنوز به طور قطعی مشخص نیست؛ با این حال، یکی از نظریههای مطرح در این زمینه، تبیین فرگشتی است. بر اساس این دیدگاه، ترس از عنکبوتها ممکن است راهکاری برای بقا در دوران گذشته باشد؛ چرا که اجداد انسان با پرهیز از این موجودان، شانس بقا و تولیدمثل خود را افزایش میدادند. اگرچه بیشتر عنکبوتها برای انسانها خطر جانی ندارند، این هراس میتواند فعالیتهایی مانند اردو زدن، پیادهروی در طبیعت، بازدید از باغوحش یا حتی شرکت در رویدادهای ورزشی در فضای باز را برای افراد مبتلا با محدودیت جدی مواجه کند.
