دانشنامه اسلامی
این اسم در قرآن در دو مورد آمده و در هر مورد وصف خدا قرار گرفته است:
1. (وَ هُوَ الّذِی جَعَلَکُمْ خَلائِفَ الأَرضِ وَ رَفَعَ بَعْضَکُمْ فَوقَ بَعْض دَرَجات لِیَبْلُوَکُمْ فِی ما اتاکُمْ إِنَّ رَبَّکَ سَرِیعُ العِقاب وَ إِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِیم).(سوره انعام/165)
«او است که شما را در زمین جانشین قرار داد، و برخی از شما را بر برخی دیگر، مرتبه بالاتر بخشید،تا شما را با آنچه مقرر کرده است بیازماید، مسلماً پروردگار تو سریع کیفر ده و آمرزنده و مهربان است».
2. (وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبّکَ لَیَبْعثَنَّ عَلَیْهِمْ إِلی یَومِ القِیامَة مَنْ یَسُومُهُمْ سُوءَ العَذابِ إِنَّ رَبّکَ لَسَریعُ العقابِ وَ انّه لَغَفُورٌ رَحِیمٌ).(اعراف/167)
«هنگامی که پروردگارت اعلام کرد تا روز قیامت کسی را بر آنها می گمارد که به طور مداوم آنها را در عذاب سختی قرار دهد، پروردگار تو سریع کیفر ده و او آمرزنده و مهربان است».
با معنی سرعت درگذشته آشنا شدیم و امّا «عقاب»: چیزی است که به دنبال چیز دیگر می آید، از این جهت به شب و روز«عقِیبان» می گویند، زیرا یکی پس از دیگری می آید واگر به کیفر، عقوبت می گویند، زیرا پس ازجرم ظاهر می شود.(1)
مطابق دو آیه یاد شده، (سریع العقاب)از اوصاف خدا است ولی باید توجه نمود که اوصاف دایمی اونیست، بلکه درموارد خاصی این وصف تجلی می کند، از این جهت در هر دو آیه پس از وصف (سریع العقاب) دو اسم مظهر رحمت یعنی (غفور رحیم)وارد شده است واگر سریع العقاب اسم دایمی و وصف دایمی او بود جمع میان این دو از نظر بلاغت صحیح نبود.
