معنی درکات جهنم

دانشنامه اسلامی

[ویکی شیعه] دَرَکات جَهنّم جایگاه ها و طبقات مختلف جهنم است که در مقابل درجات بهشت قرار می گیرد. در جهنم رتبه بندی وجود دارد و همه دوزخیان، از جن و انس، بر پایه اعمالشان، از جهت کیفر و مجازات در هفت درکه و طبقه قرار می گیرند که نوع و شدت عذابشان متفاوت است. در قرآن، به جایگاه منافقان تصریح شده که در پایین ترین و پست ترین مرتبه دوزخ (دَرَک الاَسفَل) قرار دارند. در روایات به اسامی درکات جهنم و رتبه هر کدام نسبت به یکدیگر اشاره شده است: سَقَر، کُبَر، سَعیر، هاویه، جَحیم، ماهیه، غَیّ، لَظی نام این درکات است. در ادبیات عامه، برای ابراز تنفر یا بی اعتنایی یا فحش، از ترکیباتی با واژه «درک» (مانند به اسفل السافلین) استفاده می شود.
علامه مصطفوی معنای ماده «دَرْک / دَرَک» (جمع: دَرَکات) را رسیدن به امری یا تسلط بر آن، چه در امور مادی و چه در امور معنوی و عقلی می داند. به گفته راغب اصفهانی «دَرْک» در مقابل «دَرْج» است اما درج برای بالا رفتن (صعود) و درک برای پایین آمدن (حدور) است. و به همین جهت می گویند «درجات بهشت (دَرجات الجنّة) و درکات جهنم (دَرکات النّار)». واژه «درک» و هم خانواده های آن در قرآن به کار رفته است؛ در آیه ۱۴۵ سوره نساء جایگاه منافقان را در پایین ترین و پست ترین جای آتش دوزخ ترسیم می کند: «إِنَّ الْمُنافِقینَ فِی الدَّرْک الْأَسْفَلِ مِنَ النَّارِ»؛ همچنین در آیه ۷۷ سوره طه که به وحی خداوند به حضرت موسی برای خروج شبانگاهی مؤمنان از شهر و پدید آوردن راهی خشک در دریا اشاره دارد، به موسی وحی می شود: «لا تَخافُ دَرَکا؛ از رسیدن نترس».
در قرآن کریم علاوه بر بهشت، به جهنم و برخی از نام ها، صفات و ویژگی های آن و نیز دسته بندی و درجه بندی دوزخیان و جایگاهشان در دوزخ اشاره شده است. درکات جهنم در مقابل درجات بهشت قرار دارد و به جایگاه های آتش دوزخ اشاره دارد.