دانشنامه اسلامی
«بوطیقا» در شمار «نوشته های شنیدنی» یا خصوصی ارسطوست؛ یعنی درس نامه هایی است که برای انتشار در سطح وسیع و گسترده تنظیم نشده است و ویژگی این دسته از آثار ارسطو فشردگی، دشواری و ساختار نامنظم آنهاست. برخی قراین در متن بوطیقا و گزارش های راجع به آن از ناتمام بودن این اثر حکایت می کند. ارسطو در این کتاب و نیز در خطابه وعده می دهد که درباره نوع کمدی باز هم سخن خواهد گفت، اما این مبحث در بوطیقا نیامده است. گزارش دیوگنس لائرتیوس هم درباره این کتاب، آن را شامل دو بخش معرفی می کند، اما متن موجود تنها بخش اول را در بر دارد. بنابراین، می توان گفت طرح ارسطو در تدوین بوطیقا از آنچه در این کتاب آمده، گسترده تر بوده است. پنج فصل نخست این کتاب، به مباحث کلی شعر، نظریه ارسطو درباره جوهر و عناصر شعر و تعریف و تاریخچه انواع شعر اختصاص دارد و فصول بعدی آن، که حجم عمده کتاب را تشکیل می دهد، شامل بحث های تفصیلی در انواع شعر است که از آن میان، تنها مباحث مربوط به تراژدی و حماسه در متن موجود آمده است.
این کتاب که در جهان اسلام، در شمار آثار منطقی ارسطو طبقه بندی شده است، به عنوان یکی از اجزای میراث ارسطویی از آغاز تاریخ فلسفه اسلامی مورد توجه بوده و کوشش فیلسوفان اسلامی در شناخت و تفسیر این اثر، بعدها در رویکرد جهان غرب به آن نقش میانجی ایفا کرده است. این کتاب را ابوبشر متی بن یونس قُنّایی (د 328ق/940م) از سریانی به عربی ترجمه کرده است. کار مهمی که در زمینه این کتاب صورت گرفته است (به غیر از رساله «فی قوانین صناعة الشعر» فارابی و رساله «فی الشعر» ابن سینا)، «تلخیص کتاب الشعر» از ابن رشد است که نوشتار حاضر، به دنبال معرفی آن می باشد.
ابن رشد متنی کم وبیش متفاوت با ترجمه متی بن یونس به دست داده است، تا آنجا که می توان احتمال داد که او افزون بر متون پیشین، ترجمه ای دیگر نیز در اختیار داشته است. وی تأکید می کند که در این تلخیص، به موازین عام و مشترک میان همه ملت ها نظر دارد. چون برخی از آنچه در بوطیقا آمده است، در کلام عرب جایی ندارد، ابن رشد ازهمین رو، به حسب مورد، به جستجوی شواهدی از شعر عرب پرداخته و تعالیم ارسطو را بر آنها تطبیق داده است. باآنکه به نظر می رسد که ابن رشد به جهت فقدان زمینه مشترک، در این کار توفیق چندانی نیافته باشد، راهی به نقد نظری و اخلاقی شعر عرب گشوده است که نظیر آن را در جایی دیگر کمتر می توان یافت.
علاوه بر این، تلخیص ابن رشد از این جهت حائز اهمیت است که همچون برخی دیگر از نوشته های او، اصل اثر یونانی را به اروپای اواخر قرون وسطى شناساند. رویکرد تازه این عصر به بوطیقا، مرهون ترجمه لاتینی کتاب ابن رشد به دست هرمان آلمانی در 1256م بود.
این کتاب، توسط چارلز ادوین باتروث و احمد عبدالمجید هریدی، تحقیق و تحصیح شده است. در ابتدای کتاب، مقدمه ای از محققین افزوده شده که در آن، ضمن معرفی کتاب، به اقدامات تحقیقی صورت گرفته در آن، اشاره شده است.
