ابن فارض، با نام کامل ابوحفص شرف‌الدین عمر بن علی بن مرشد بن علی، به عنوان برجسته‌ترین شاعر شعر عرفانی در ادبیات عرب شناخته می‌شود. نسب ایشان، بنابر روایات شیخ علی و همچنین بر اساس رؤیایی که خود وی دیده بود، به قبیله بنی سعد، یعنی قبیله حلیمه، دایه‌ی پیامبر اسلام (ص)، می‌رسد. خاستگاه اصلی خاندان او شهر حماه در سرزمین شام بوده است. پدر ابن فارض از حماه به مصر مهاجرت کرد که در آن دوران، مرکز تمدن اسلامی محسوب می‌شد. ایشان به دلیل نحوه‌ی نگارش و تخصیص سهم‌الارث زنان در محاکم قضایی، که برابر با مردان بود، به فارض ملقب گشت.
شیخ علی، گردآورنده‌ی دیوان ابن فارض، در مقدمه‌ی دیوان خود به نقل از منذری مینویسد که ابن فارض تاریخ تولد خود را چهارم ذی‌القعده سال ۵۷۷ قمری در قاهره ذکر کرده است. ابن خلکان نیز همین قول را نقل کرده است. با این حال، به نظر می‌رسد در این نقل از شیخ علی اشتباهی رخ داده باشد، زیرا نه تکمله‌ی منذری و نه وفیات ابن خلکان این تاریخ را تأیید نمی‌کنند. در عوض، هر دوی این منابع و سایر مورخان، تاریخ ولادت ابن فارض را چهارم ذی‌القعده سال ۵۷۶ قمری ثبت کرده‌اند.
ابن فارض، علوم مقدماتی را نزد پدر خویش فراگرفت. پدر او عالمی زاهد بود و مدتی نیز به عنوان نایب‌الحکومه ملک عزیز ایوبی در قاهره خدمت می‌کرد. گاهی فرزند خود را به مجالس حکومتی می‌برد. زهد و پرهیزگاری پدر باعث شد که دعوت سلطان را برای پذیرش منصب قاضی‌القضات رد کند و سرانجام از امور دولتی کناره گرفت و به ارشاد و هدایت مردم در جامع الازهر مشغول شد.
