اصطلاح یکی یکدانه در زبان فارسی به معنای فرزند منحصربه‌فرد یا تنها فرزند پدر و مادر است و بار معنایی بسیار عاطفی و محبت‌آمیزی دارد. این عبارت برای اشاره به کسی به کار می‌رود که تنها فرزند خانواده است و به همین دلیل در دل خانواده جایگاه ویژه و منحصر به فردی دارد.
در گفتار روزمره و محاوره، وقتی کسی را یکی یکدانه می‌نامند، قصد دارند جایگاه ممتاز و خاص او را در خانواده یا میان نزدیکان برجسته کنند. این اصطلاح نه تنها به بعد کمّی (تنها بودن) اشاره دارد، بلکه بار عاطفی و محبت عمیقی را نیز منتقل می‌کند که نشان‌دهنده علاقه و ارزشمندی بسیار آن فرد نزد والدین و اطرافیان است.
علاوه بر کاربرد اصلی‌اش در اشاره به فرزند منحصربه‌فرد، این ترکیب گاهی در معنی گسترده‌تری نیز به کار می‌رود؛ مثلاً برای اشاره به شخص یا چیزی که در میان گروه یا خویشان بسیار خاص، بی‌نظیر و تک به حساب می‌آید. به این ترتیب، یکی یکدانه می‌تواند نمادی از یگانگی، منحصر به فرد بودن و ارزش والای فرد یا شیء در میان دیگران باشد.
