شهر بانه لوقه

[ویکی فقه] بانه لوقه (در صربی و به تلفظ امروز: بانیالوکا)، شهری قدیمی در شمال غربی بوسنه، در دو سوی رودخانه ورباس است. این شهر مرکز مهم فرهنگی و تجاری منطقه به شمار می رود و از ۱۲۹۰/۱۸۷۳ دارای راه آهن بوده است.
در ۱۳۳۵ ش /۱۹۵۶ جمعیت آن ۲۳۳، ۴۲ تن بود که حدود یک سوّم آن ها از مسلمانان بودند.
در ۱۳۲۷ ش /۱۹۴۸ جمعیت شهر ۲۳۳، ۳۱ تن بود که ۹۹۵۱ تن «ملیّتِ نامشخص» داشتند (یعنی مسلمانانی بودند که به زبان صربی ـ کرواتی تکلّم می کردند، ولی ملّیتِ خود را صربی یا کرواتی اعلام نکرده بودند). جمعیت بانه لوقه در ۱۳۶۰ ش /۱۹۸۱ به ۶۱۸، ۱۸۳ تن بالغ شده است.
بخش های شهر
گذشته از بخش نووسِلِیه که در قرن دوازدهم/ هجدهم توسعه یافت، و قسمتهای جدیدتر (واروش و پردگرادیه)، شهر دارای دو بخش دیگر است: قسمت علیای شهر (گورنْیی شهر) ـ محل قلعه نظامی یا سکونتگاهی که قبل از فتح به دست ترکهای عثمانی (۹۳۳/۱۵۲۷ یا ۹۳۴/۱۵۲۸) وجود داشته ـ و قسمت سفلی (دونْیی شهر) که در نیمه دوم قرن دهم /شانزدهم بنا شده است. در هر دو بخش آثاری از عصر عثمانی وجود دارد.
از بیست و هفت مسجدِ این شهر دو مسجد در خورِ ذکر است: کهنترین آنها، که پس از عثمانیها ساخته شده و در قسمت علیای شهر قرار دارد، به مسجد خونکاریه (یا کارِواجامعه) معروف است و سه بار تعمیر و بازسازی شده است (قدمت مسجدی که اکنون وجود دارد ظاهراً به ۱۲۴۰/۱۸۲۴ـ۱۸۲۵ می رسد).
زیباترین مسجدِ قسمتِ سفلای شهر، فرهادیه (یا مسجد فرهادپاشا) نام دارد که در ۹۸۷/۱۵۷۹ به فرمان فرهاد سوکولوویچ (صوقللی) حاکم وقت بوسنه، بنا شده است.
محلات «گورنیی تَبَجی» و «دونیی تبجی» در قسمت علیای شهر، یادآور پیشه دبّاغی است که در قرن دهم و یازدهم/ شانزدهم و هفدهم تقریباً در همه شهرهای بالکان پیشه عمده اهالی بوده است.
در قسمت سفلای شهر، در ساحل ورباس، دژی («کاشتل») برپاست که در زمان سلطنت مراد سوم (۹۸۲ـ۱۰۰۳/ ۱۵۷۴ـ۱۵۹۵) ساخته شده و دومین قلعه نظامی شهر بوده است.
معنی بانیا و علت نامگذاری به بانه لوقه
نکته ای که نخستین بار در سیاحت نامه اولیا چلبی آمده حاکی از این است که جزء «بانیا» درنام بانیالوکا در زبان صربی ـ کرواتی به معنای حمام است صرفاً اشتقاقی عامیانه و مبتنی بر چشمه های گوگردی موجود در این شهر است.
این نام در واقع مرکب است از «بانیا»، شکل کهن صفت ملکی از نام «بان» («حاکم» و در این مورد: «شاه مجار») و «لوکا» (مرغزار کنار رودخانه) جمعاً به معنای «مرغزارِ شاهی» است.
بانه لوقه پس از سقوط امپراتوری بوسنه
...

💡 در طول جنگ عراق و ایران با توجه به موقعیت راهبردی کوه آربابا (محل استقرار ستاد امنیت منطقه غرب کشور) همواره شهر بانه تحت حملات مستقیم توپخانه‌ای و هوایی ارتش عراق قرار داشت.

💡 منطقه گردشگری میگوره منطقه نمونه گردشگری از توابع شهر بانه‌وره در شهرستان پاوه می‌باشد که زیستگاه تابستانی و ییلاق طایفه امامی نیز محسوب می‌شود. این منطقهٔ سرسبز و توریستی از چشمه‌های فراوانی چون چشمه میراندره، درختان و کوه‌های سرسبز مملو است و از طرفی وجود غار سنگی خالو حسین کوهکن در آن‌ست که این منطقه را بیش از پیش حائز اهمیت کرده‌است.

💡 منطقۀ بوزین و مره‌خیل در ۲۳ مرداد ۱۳۸۶ دچار آتش‌سوزی وسیعی شد. در این حادثه ۳ نفر از جوانان شهر بانه‌وره به‌نام‌های «نعمت فتحی»، «عباس فتحی» و «بهاءالدین فرجی» جان خود را از دست دادند و دو نفر دیگر به نام‌های «صلاح‌الدین میرانی» و «مظفر عبدی» به سوختگی عمیق دچار شدند که جایزۀ ملی محیط زیست در ۱۳۹۴ به آن دو اهدا شد.

💡 در شهر بانه، زبان کردی به‌عنوان زبان گفتاری و زبان فارسی به‌عنوان زبان آموزش و نوشتار رسمی، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

💡 این سد خاکی با هسته رسی با هدف تأمین سالانه ۱۶٫۵ میلیون متر مکعب آب برای شرب و صنعت شهر بانه، بوئین، کانی سور، آرمرده و روستاهای اطراف و آبیاری ۳۰۰ هکتار زمین کشاورزی تا افق سال ۱۴۲۰ طراحی و ساخته شده است. از اهداف دیگر این سد ایجاد تفرجگاه برای اهالی منطقه است.

💡 مطلب سعیدپیرو، شهروند اهل بانه کردستان بود که ۵ آبان ۱۴۰۱ در شهر بانه و در جریان خیزش ۱۴۰۱ ایران به‌دست نیروهای حکومتی جمهوری اسلامی کشته شد. اسکای نیوز می‌گوید سعیدپیرو به شکل عمدی بدون حضور در اعتراضات هدف گلوله مأموران حکومتی قرار گرفته‌است.