ریشهٔ اصلی واژه‌های مرتبط با کبر به معنای بزرگی، عظمت و سنگینی است. این واژه در زبان عربی به‌صورت کَبِرَ به‌کار رفته و در منابعی همچون قاموس و اقرب به مفهوم بزرگیِ قدر تعریف شده است. همچنین، این واژه گاه به‌صورت استعاری برای اشاره به بزرگی سن یا پیری نیز استفاده می‌شود. به‌گفتهٔ راغب اصفهانی، اصلِ کاربرد صغیر و کبیر در مورد اعیان و اشیاء است و سپس به‌صورت مجازی برای معانی انتزاعی نیز به‌کار رفته است. علاوه بر این، کبر در برخی از کاربردها به معنای سنگینی نیز آمده که خود گونه‌ای از بزرگی محسوب می‌شود.
یکی از مشتقات مهم این ریشه، کبیر است که به‌عنوان یکی از اسماء الحسنی در قرآن کریم ذکر شده و به معنای ذات دارای قدر و عظمت بی‌نهایت است. در تفسیر مجمع‌البیان، این واژه به «السَّیِّدُ المَلِکُ القادِرُ عَلی جَمیعِ الأشیاء» تعبیر شده که نشان‌دهنده‌ی سیطره و قدرت مطلق الهی است. بررسی آیات قرآنی حاکی از آن است که این واژه غالباً در سیاق آیاتی به‌کار رفته که بر قدرت و احاطهٔ پروردگار تأکید دارند. همچنین، کبیر در معنای غیرالهی نیز کاربرد دارد و می‌تواند اشاره به بزرگی جسمانی، معنوی یا حتی مقام رهبری و ریاست داشته باشد.
در حوزهٔ مفاهیم اخلاقی، کبر با کسر کاف، به معنای تکبّر و خودبینی است و در آیات قرآنی به‌صورت منفی از آن یاد شده است. در برخی از قرائت‌ها، کُبر با ضم کاف نیز خوانده شده که به معنای معظم الشیء است. واژه‌های دیگری مانند تَکَبُّر و اِستِکبار نیز از همین ریشه گرفته شده‌اند و به حالتِ خودبزرگ‌بینی و ادعای ناروای بزرگی اشاره دارند. بدترین نوع تکبّر، سرپیچی از فرمان الهی و امتناع از پذیرش حق است که در آیات متعددی از قرآن به‌صورت صریح مورد نکوهش قرار گرفته است.
