بسمله به معنای گفتن یا نوشتن عبارت بسم الله الرحمن الرحیم است که از طریق روش نحت از ترکیب کلمات این عبارت ساخته شده است. این ساختار مشابه سایر مصدرهای نحتی مانند حیْعَله، حَولَقه، هَیلَله، حَمدَله و حَسْبَله است که به همان شیوه، از کنار هم قرار دادن بخش‌هایی از کلمات یک عبارت ایجاد شده‌اند. برخی بر این باورند که این واژه در زبان فصیح عرب رایج نبوده است؛ اما لغت‌شناسان معتبری همچون ابن سکّیت و مُطَرّزی استفاده از آن را تأیید کرده‌اند. اطلاعات دقیقی از کاربرد این واژه در دوره پیش از اسلام در دست نیست، ولی احتمالاً برای نخستین بار در اشعار ابن ابی ربیعه ذکر شده است. با این حال، در روایات پیامبر و ائمه علیهم‌السلام بسمله به کار نرفته و فقط در روایتی نقل‌شده توسط کفعمی از پیامبر صلی‌الله علیه وآله به صورت مصدر دیده می‌شود. جالب توجه آنکه امروزه مسیحیان نیز بسمله را به معنای بسم الاب والابن و روح القدس استعمال می‌کنند. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد گاهی به جای بسمله از تسمیه استفاده شده است.
طبق روایتی، سلمان فارسی احتمالاً نخستین کسی بود که بنا به درخواست ایرانیان، ترجمه سوره حمد و بسم الله الرحمن الرحیم را انجام داده است؛ ترجمه‌ای که در آن عبارت بسم الله… به صورت به نام یزدان بخشاونده آورده شده است. در ترجمه تفسیر طبری نیز که نویسنده آن ناشناخته است، عبارت فوق به شکل به نام خدای مهربان بخشاینده آمده و تاکنون با اندکی تغییر به صورت به نام خداوند بخشندۀ مهربان باقی مانده است. البته در کشف الاسرار، این عبارت دارای تعبیر تفسیری متفاوتی است: به نام خداوند جهان‌دارِ دشمن‌پرور به بخشایندگی، دوست‌بخشای به مهربانی، که در آن توجه خاصی به تفکیک معنایی واژه‌های رحمان و رحیم دیده می‌شود.
