واژه‌ی سخن گفتن که در متون کهن با املا و صورت [ س ُ خ َ گ ُ ت َ ] ثبت شده، مصدری مرکب و به‌معنای تکلم و بیان کردن است. این اصطلاح در منابع معتبری چون ترجمان القرآن و المصادر زوزنی به‌عنوان معادلی برای مفاهیمی چون نطق و تکلم به‌کار رفته و دلالت بر توانایی انسان در برقراری ارتباط کلامی دارد. در حقیقت، این واژه بیانگر فرآیند انتقال اندیشه و احساس از طریق زبان است که از دیرباز به‌عنوان یکی از وجوه ممیزه‌ی انسان مورد توجّه ادیبان و فلاسفه بوده است.
در گستره‌ی زبان و ادبیات فارسی، سخن گفتن فراتر از یک عمل ساده‌ی زبانی، حامل بار معنایی عمیق‌تری در حوزه‌ی بیان و مکالمه است. این مفهوم در متون ادبی و عرفانی، گاه به‌معنای ابراز حالات درونی و انتقال مفاهیم ذهنی از طریق کلام منظوم یا منثور به‌کار می‌رود. همچنین، در متون کهن، این واژه با مترادف‌هایی چون نطق، منطق، بیان کردن، گفت‌وگو و مکالمه همراه شده که هر یک بر جنبه‌ای خاص از فرآیند پیچیده‌ی ارتباطات انسانی تأکید دارند.
بنابراین، سخن گفتن به‌عنوان یک مصدر مرکب، تنها به معنای تولید آوا و گفتار نیست، بلکه نمایانگر مجموعه‌ای از توانایی‌های شناختی، فرهنگی و اجتماعی است که در قالب زبان متجلی می‌شود. این واژه در بستر تاریخ زبان فارسی، ظرفیتی غنی یافته و علاوه بر معنای تحت‌اللفظی خود، به‌عنوان نمادی از فرهنگ گفتاری یک تمدن کهن نیز شناخته می‌شود. بررسی سیر تحول معنایی این اصطلاح، خود گواهی بر اهمیت کلام و قدرت بیان در میراث فرهنگی و ادبی ایران زمین است.
