حماد بن عثمان ناب

حماد بن عثمان، از محدثان و فقهای شیعه در قرن دوم هجری بوده است. نام او در میان یاران سه امام شیعه، یعنی امام صادق، امام کاظم و امام رضا (علیهم‌السلام) آمده است. او دست‌کم پانزده تا بیست سال پیش از درگذشت امام صادق (در سال ۱۴۸ هجری قمری) متولد شده است. حماد با لقب ناب شناخته می‌شد و اهل کوفه بود. با توجه به اینکه حماد بن عثمان ناب یکی از راویان مشهور و از اصحاب اجماع به شمار می‌رود و نجاشی نیز کتاب رجالش را پس از کتاب‌های کشّی و شیخ طوسی نوشته و از آنها بهره‌برداری کرده است، بسیار بعید به نظر می‌رسد که نجاشی نام چنین شخصیت مهمی را از قلم انداخته باشد. در عین حال، بسیار بعید است که او شخص دیگری را با نامی مشابه که در کتاب‌های رجالی پیشین نامی از او برده نشده، اما به طور اتفاقی نام پدر، طبقه رجالی، سال و محل وفاتش با حماد ناب همسان است در کتاب خود ذکر کرده باشد. بنابراین، می‌توان با اطمینان نتیجه گرفت که حماد بن عثمان فزاری که در رجال نجاشی ذکر شده، همان حماد ناب است. به گفته نجاشی، حماد در محلی به نام عرزَم سکونت داشته است.