ابونضر محمد بن سائب کلبی

[ویکی فقه] ابونضر محمد بن سائب معروف به ابونضر کلبی (متوفای ۱۴۶) عالم به انساب و مفسری عالی قدر در قرن دوم می باشد.
ابونضر محمد بن سائب (متوفای ۱۴۶) عالم به انساب و مفسری عالی قدر است. جلال الدین سیوطی می گوید: کسی تفسیری به بلندی و پرمحتوایی تفسیر وی ننگاشته است.
قول ابن خلکان
ابن خلکان درباره او می گوید: صاحب تفسیر و عالم به انساب است و در این دو رشته مقام پیشوایی داشت. تفسیر او (نسخه های معتبر خطی آن) هم چنان در دست است. شرح حال مفصل او هنگام بیان اسناد تفسیری منسوب به ابن عباس (سند نهم) گذشت.
منبع
محمدهادی معرفت، تفسیر و مفسران، ج۱، ص۴۱۷.
...

💡 بر اساس برخی روایات به دلیل سابقه همکاری اشعریان با علی (ع از یک سو و شرکت آنان در قیام مختار از سوی دیگر، حجاج بن یوسف ثقفی عامل خلیفه بر عراق، سختگیری بر اشعریان را آغاز کرد. حجاج محمد بن سائب را به آذربایجان تبعید کرد اما محمد در کوفه مخفی شد و حجاج بر او دست یافت و وی را به قتل رساند. بر اساس برخی گزارش‌ها بعد از کشته شدن محمد بن سائب، اشعریان از کوفه خارج شدند.

💡 نخستين كسى كه در تاريخ اسلام كتابى نوشته، ((ابان بن عثمان )) (م 140 ه‍) بودهاست، اما نخستين تاريخ جامع در اسلام تاءليف ((هشام بن محمد بن سائب )) است.(18)

💡 سائب فرزندى به نام محمد بن سائب داشت كه پس ازقتل پدر محبوس ‍ گشته و پس از مدتى آزاد گرديد كه قدرت او را برابر با هزار نفرارزيابى مى كردند. بازان از طريق آذربايجان يا قزوين به نزد حجاج در كوفه رفت واز او تقاضاى هزار نفر نيرو (جنگجو) كرد تا بر منطقه خود و ديلمان و طبرستان نفوذيابد و حجاج، محمد را با وى اعزام كرد.

💡 تاریخ‌نویسانی که دربارهٔ عرب دورهٔ جاهلیت به پژوهش پرداخته‌اند، بیشتر اخبار خود را از محمد بن سائب و هشام کلبی نقل کرده‌اند. کلبی نزد شیعیان موثق است ولی برخی سنیان او را توثیق و برخی به خاطر تشیعش او را مطعون دانسته و مذمت کرده اند.

💡 همچنین ولهاوزن گفته است که وی در سال ۸۲ قمری در میان‌سالی بوده و دوست محمد بن سائب کلبی به‌شمار می‌رفته است. از استادان و چگونگی زندگانی علمی و تعلیم و تعلم ابومخنف اطلاع دقیقی در دست نیست. ابومخنف در کوفه از خاندانی بزرگ و مشهور از تیرهٔ غامد و از قبیلهٔ بزرگ أزد برخاسته بود.