خط شب

خط‌شب، ترکیبی اضافی و اصطلاحی مرکب است که در منابع کهن فارسی به‌کار رفته‌است. این واژه در لغتنامه‌های معتبری همچون برهان قاطع با توضیح یکی از خطوط جام جم ثبت شده و به‌عنوان مترادف‌هایی چون خط سیاه، خط سبز و خط ازرق نیز شناخته می‌شود. در سنت ادبی و تاریخی ایران، جام جم به جام افسانه‌ای جمشید پادشاه اشاره دارد که گویا جهان‌نمایی می‌کرده و بر روی آن خطوطی اسرارآمیز نقش بسته بود. خط‌شب به‌عنوان یکی از این خطوط، احتمالاً نمادی از مفاهیم کیهانی یا علوم غریبه محسوب می‌شده و در متون عرفانی و ادبی با بار معنایی ویژه‌ای به کار رفته است. کاربرد این اصطلاح در متون کلاسیک فارسی، نشان‌دهندهٔ غنای زبان فارسی در بیان مفاهیم انتزاعی و اسطوره‌ای است. امروزه اگرچه این واژه کمتر در گفتار روزمره به کار می‌رود، اما به‌عنوان بخشی از میراث زبانی و فرهنگی فارسی، در متون تخصصی ادبیات و تاریخ قابل مطالعه و بررسی می‌باشد.