معنی مسجد ضرار چیست

مسجد ضِرار، بنایی است که گروهی از منافقان در مدینه و در مجاورت مسجد قبا احداث کردند و به فرمان پیامبر اکرم ویران شد. وجه تسمیۀ این مسجد به ضِرار که از ریشۀ ضَرَّ به معنای زیان رساندن گرفته شده به‌وضوح در آیات ۱۰۷ و ۱۰۸ سورۀ توبه بیان شده است. این مکان به ظاهر برای نماز و کمک به بیماران و نیازمندان ساخته شد، اما در واقع با اهداف مخرب و تفرقه‌انگیز، به‌عنوان پایگاهی برای توطئه علیه جامعۀ اسلامی و تضعیف صفوف مسلمانان طراحی گردید.

دستگاه طراحی‌شدۀ منافقان، متشکل از دوازده تن به سرپرستی مُجَمِّع بن جاریه، با انگیزه‌های حسادت‌آمیز نسبت به قبیلۀ بنی عمرو بن عوف بانیان مسجد قبا و نیز برای ایجاد تفرقه در میان مؤمنان، اقدام به ساخت این مسجد نمودند. آنان با ادعای عبادت و خدمت، درصدد بودند تا با جذب گروهی از نمازگزاران و تشکیل اجتماعات سری، نقشه‌های خیانت‌بار خود را پیش ببرند و هماهنگی امت اسلامی را مخدوش کنند.

پس از آن که موضوع به پیامبر گزارش شد، آیات الهی نازل گردید و ماهیت واقعی این بنا را افشا کرد. در این آیات تصریح شده که مسجد ضرار مرکز کفر و تفرقه است و هرگز شایستۀ اقامۀ نماز در آن نیست. بر این اساس، حضرت رسول دستور دادند مسجد مذکور سوزانده و به‌طور کامل ویران شود تا مبادا به محلی برای دشمنی با دین خدا تبدیل گردد.

لغت نامه دهخدا

مسجد ضرار. [ م َ ج ِ دِ ض ِ ] ( اِخ ) مسجدی است که در قرآن کریم آمده است: والذین اتخذوا مسجداً ضراراً و کفراً و تفریقاً بین المؤمنین و ارصاداً لمن حارب اﷲ و رسوله من قبل و لیحلفن ان اردنا الا الحسنی و اﷲ یشهد اًنهم لکاذبون. ( قرآن 107/9 )؛ آنانکه مسجد را برای ضرر رساندن و کفر و جدایی افکندن بین مؤمنان و انتظار کسی را که بر خدا و رسولش از پیش جنگیده است بر پای کردند، و سوگند خواهند خورد که ما جز نیکی و خوبی نخواستیم، خداوند گواهی میدهد که آنان دروغگویند. این آیت در شأن منافقان نازل شد که هنگام بازگشت پیغمبر از تبوک مسجدی به مباهات مسجد قبا بنا کردند و این مسجد را بنام ابوعامر که او را ابوعامر الراهب می خواندند ساختند، و او سالاری بود از آن منافقان... روز حنین این ابوعامر با هوازن بود به جنگ رسول خدا، چون دید که هوازن بهزیمت شدند بگریخت و به روم رفت وبه منافقان پیغام فرستاد که در مدینه مسجدی از بهر من بنا کنید تا من از قیصر روم لشکر و سلاح و آلات جنگی بخواهم و به مدینه آیم و محمد و اصحاب وی را از مدینه بیرون کنم. منافقان آن مسجد را از بهر وی بنا نهادند و پرداختند... چون رسول خدا از تبوک بازآمد آن قوم استقبال او کردند و از او خواستند که در آن مسجد آید و نماز کند... جبرئیل آمد، گفت او را «لاتقم فیه أبداً» پس مصطفی ( ص ) مالک بن الدخشم را فرمود... انطلقوا الی هذا المسجد الظالم اهلها فاهدموه و احرقوه، و چنین کردند. ( از کشف الاسرار میبدی ج 4 ص 210 ).

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] مسجد ضِرار، بنایی که منافقان در مدینه ساختند و به دستور پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) ویران شد.
ضرار، از ریشۀ ضَرّ، به معنای زیان رساندن است. واژۀ ضرار در قرآن مجید دوبار ذکر شده است، یکی در آیۀ ۲۳۱ سورۀ بقره و دیگری در آیۀ ۱۰۷ سورۀ توبه.
دلیل ساخت
قبیلۀ بنی عمروبن عَوف – که در آغاز ورود پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) به مدینه، مسجد قبا را در این شهر بنا کردند – نزد پیامبر رفتند و از آن حضرت خواستند که در آن مسجد نماز بخواند. پیامبر نیز در آن مسجد نماز خواند. بعدها در سال نهم هجری منافقان مدینه به فکر افتادند برای پیاده کردن نقشه های خائنانه خود از همان نام دین و اسلام استفاده کنند و مرکزی برای اجتماع هم مسلکان و طرح نقشه های خود داشته باشند. و بدین منظور گروهی از منافقان مدینه، از قبیلۀ بنی غَنم بن عَوف، که به آنان حسادت می ورزیدند، تصمیم گرفتند مسجدی بنا کنند تا در آن به امامت ابوعامر (که در آن هنگام در شام بود) نماز بخوانند و در نماز جماعت مسجد قبا حاضر نشوند به روایت دیگر، مسجد ضرار در محلۀ بنی سالم بن عوف (از تیره های قبیلۀ اوس) تأسیس شد.
گروه سازنده
گروه مذکور دوازده تن بودند و امامت آنان را مُجَمِّع بن جاریه بر عهده داشت (که عدۀ آنان را پانزده تن نوشته، اما فقط از دوازده تن نام برده است). ایشان در سال نهم هجرت، مسجد ضرار را در جوار مسجد قبا ساختند. مسلمانان ِ آن ناحیه از مدینه، همگی در مسجد قبا نماز می خواندند، اما پس از آن، عده ای از ایشان برای نماز به ضرار رفتند، که موجب تفرقه در بین مسلمانان شد. منافقان در این مسجد گرد می آمدند. محل تأسیس این مسجد در بخشی از خانۀ خِذام بن خالد، از منافقان، بود
درخواست از پیامبر
...
[ویکی شیعه] مسجد ضِرار، بنایی که منافقان در مدینه ساختند و به دستور پیامبر(ص) ویران شد.
این بنا با هدف تفرقه بین مؤمنان، ترویج کفر و پایگاهی برای منافقان ساخته شده بود اما سازندگان آن ادعا می کردند که آن را برای بیماران و گرفتارانی ساخته اند که امکان حضور در مسجد قبا را ندارند. آیات ۱۰۷ و ۱۰۸ سوره توبه در باره ساخت این مسجد نازل شده و نام ضرار از این آیات گرفته شده است.
این مسجد در بخشی از خانه خِذام بن خالد و به قولی ودیعه بن خزام بنا شد. ابن هشام خذام بن خالد را از منافقان و از قبیله بنی عمرو بن عوف دانسته.
[ویکی اهل البیت] کلید واژه: آتش زدن مسجد ضرار، وقایع سال نهم هجری، هدف ساختن مسجد ضرار، شأن نزول آیات 107-110سوره توبه
هنگامی که منافقان در کارهای خود علیه پیامبر(ص) هر بار با شکست رو به رو می شدند و غالبا وحی آسمانی موجب رسوایی و سرافکندگی و کشف توطئه آنان می گردید، این بار به فکر افتادند برای پیاده کردن نقشه های خائنانه خود از همان نام دین و اسلام استفاده کنند و بدین منظور مسجدی در محله قبا بنا کنند و در زیر پوشش دین، محافل خود را در آنجا تشکیل دهند و مرکزی برای اجتماع هم مسلکان و طرح نقشه های خود داشته باشند.
کسی که بیشتر در بنای این مسجد کوشش داشت و به فکر این نقشه خطرناک افتاد، شخصی به نام ابو عامر راهب بود که خود در مدینه نبود ولی از خارج به وسیله نامه ها و پیامهایی که برای منافقان می فرستاد، رهبری آنها را به عهده داشت.
ابو عامر که در سلک مسیحیان به سر می برد در همان اوایل ورود اسلام به مدینه بنای مخالفت با اسلام و کارشکنی را در مدینه گذارد و چون نتیجه ای نگرفت و مطرود مسلمانان و مردم مدینه گردید به مکه رفت و از آتش افروزان جنگ احد و احزاب و از همان افرادی بود که در تحریک قریش و دشمنان اسلام به جنگ با مسلمین فعالیت زیادی داشت و با پیشرفت اسلام در جزیرة العرب و فتح مکه به طائف رفت و از آنجا نیز به شام گریخت ولی از فعالیتهای تخریبی خود دست بردار نبود.
ابو عامر در ضمن نامه ای که به منافقان نوشته بود دستور بنای این مسجد را در محله قباء داده بود و آنها نیز دستورش را عملی کرده و مسجد مزبور را ساختند و هنگامی که رسول خدا(ص)عازم تبوک بود پنج نفر از ایشان نزد رسول خدا آمدند و گفتند: ما به نمایندگی دیگران نزد تو آمده ایم تا در مسجدی که به خاطر نیازمندان بنا کرده ایم نماز بخوانی آن پنج نفر عبارت بودند از:
آنان به پیامبر چنین گفتند: - ای رسول خدا ما برای بیماران و پیران و افراد زمین گیری که نمی توانند برای نماز به مسجد جامع بیایند و بخصوص در شبهای زمستانی، سردی هوا و دوری راه مانع حضور آنها در مسجد قباء است مسجدی ساخته ایم و میل داریم شما بدانجا بیایید و با خواندن یک نماز در آن مسجد آن را افتتاح فرمایید!
پیغمبر فرمود: من اکنون در جناح سفر هستم و اگر ان شاء الله از این سفر بازگشتم بدانجا خواهم آمد.
اکنون که رسول خدا(ص)باز می گشت در نزدیکی مدینه به آن حضرت خبر دادند که مسجد مزبور به اتمام رسیده و مرکز اجتماع منافقان گردیده است. رسول خدا(ص)به دستور پروردگار متعال از همان خارج شهر پیش از ورود به مدینه، دو نفر از قبیله عمرو بن عوف را فرستاد تا آن مسجد را که خدای تعالی «مسجد ضرار»نامید ویران کنند و این بنای بظاهر مقدس را که در واقع به صورت مرکز دسته بندیهای سیاسی علیه اسلام و مسلمین در آمده و کانونی برای ایجاد دو دستگی میان مسلمانان شده بود با خاک یکسان سازند.