تعریف و ریشه‌ی واژه
«تشویر» واژه‌ای عربی‌الاصل است که معانی متعددی دارد و در متون کهن فارسی بسیار به‌کار رفته است. از معانی اصلی آن می‌توان به «اشاره کردن»، «خجل و شرمنده ساختن» و نیز «شرمساری و پریشانی» اشاره کرد. در برخی منابع، به معنای آشفتگی، اضطراب و حتی برهنه ساختن نیز آمده است.
کاربرد در متون ادبی و تاریخی
شاعران بزرگی چون فردوسی، خاقانی، نظامی و عطار، «تشویر» را برای بیان حالت شرم، پشیمانی یا اضطراب به کار برده‌اند. این واژه در آثار اخلاقی و عرفانی نیز به معنای آشفتگی و انفعال درونی به‌کار می‌رود. همچنین در متون لغوی، به مفهوم «اشاره با دست یا چشم» و حتی «بلند کردن آتش» نیز نسبت داده شده است.
بار معنایی و جایگاه در زبان
تشویر واژه‌ای چندلایه است که هم معنای جسمی و حرکتی دارد (مانند اشاره کردن یا برگرداندن اسب در نمایش) و هم معنای روانی و اخلاقی (مانند شرمساری و اضطراب). همین گستردگی نشان می‌دهد که در گذشته، این واژه برای بیان حالات مختلف ظاهری و درونی انسان به‌کار می‌رفته و انعطاف بالایی در زبان و ادب فارسی داشته است.
