دلمه، غذایی محبوب در خاورمیانه، بالکان، قفقاز، روسیه و آسیای مرکزی است. در مورد منشاء و زمان ابداع این غذا، بین کشورهای ترکیه، ایران و ارمنستان اختلاف نظر وجود دارد. در حالی که ترک‌ها و یونانیان مدعی ابداع دولما هستند، تاریخچه این غذا روایت دیگری را بازگو می‌کند. به عنوان مثال، در روایات ایرانی آمده است که در حدود قرن هفدهم میلادی، سرآشپز ناصرالدین شاه، داخل بادمجان، سیب زمینی و سایر سبزیجات را بدون استفاده از برنج پر کرده و با سس مخصوصی سرو می‌نموده است. از سویی دیگر، روایتی حاکی از آن است که دستور پخت دلمه از طریق مرزهای آذربایجان از ترکیه وارد ایران شده و سپس در سایر مناطق کشور رواج یافته است. همچنین، گروهی بر این باورند که یونانیان و ایرانیان باستان، نخستین کسانی بودند که دلمه را تهیه کردند؛ به این ترتیب که برگ‌های درخت انگور را با مخلوطی از گوشت و برنج پر کرده و به عنوان غذا مصرف می‌نمودند.
دلمه
لغت نامه دهخدا
دلمه. [ دُ م َ / م ِ ] ( ترکی، اِ ) از کلمه ترکی دُلمَق به معنی پر شدن، و یا از دولدرمق، به معنی پرکردن. ( یادداشت مرحوم دهخدا ). یک نوع طعام از برگ رز یا کلم برگ و یا بادنجان و خیار و فلفل سبز ( بی بو ) و جز آن که از گوشت قیمه کرده آنها را آکنده باشند سازند. ( ناظم الاطباء ). به ترکی هر چیزی را که از برنج و قیمه پر کنند مانند برگ انگور و بادنجان و پیاز و غیره. ( لغت محلی شوشتر، نسخه خطی ). برنج و گوشت و لپه پخته که در میان برگ مو پیچند و چاشنی ترش و شیرین زنند. آکنده و انباشته از قیمه و برنج پخته و جز آن در میان برگ مو و بادنجان و طماطه. طعامی ازبرنج و گوشت و لپه و چاشنی شکر و سرکه در میان برگ مو یا برگ کلم و جز آن نهند به اندازه لقمه ای. طعامی که از برگ رز محشو به قیمه ریزه گوشت و لپه و برنج پخته کنند. ( یادداشت مرحوم دهخدا ). طعامی است که مواد آنرا برنج و گوشت قیمه کرده و لپه و سبزی ( سبزی دلمه ) تشکیل می دهد که این مواد را گاهی پس از نیم پزکردن و گاهی بصورت خام داخل برگ گیاهانی چون مو و کلم و یا داخل پوست تره بار ( پس از بیرون آوردن مغز آنها ) چون خیار و بادنجان و کدو و فلفل سبز و غیره می کنند و می پزند و چاشنی آنرا گاهی از مواد ترش چون آب لیمو و گاه ترش و شیرین چون سرکه و شکر و یا سرکه و شیره و غیره انتخاب میکنند. انواع دلمه را بنام برگ یا پوستی که مواد را در آن آکنده اند خوانند چون، دلمه بادنجان، دلمه برگ ( برگ مو یا رز ) دلمه برگ کلم، دلمه پیاز، دلمه خیار، دلمه فلفل سبز، دلمه کدو، دلمه گوجه فرنگی، دلمه طماطه و غیره... || زر و سیم در کیسه های خرد یا کاغذ که در عروسیها به مهمانان دهند. نقود طلا که داماد به محفلیان عروس دهد. مسکوک زر پیچده در پاکت یا کاغذی که در عروسیها به میهمانان دهند. نقدی که در پاکتی خرد یا کاغذی پیچیده بصورت دلمه برگ به محفلیان دهند در عروسیها. مسکوکهای زر در کاغذ پیچیده که کسان داماد به هر یک از مدعوین مجلس عروسی دهند. مسکوک زر که به مدعوین عروسی دهند پیچیده در کاغذی. زری که اولیای داماد به مهمانان در کاغذی دهند. || زری که شاهان بروز عید به چاکران دهند. ( یادداشت مرحوم دهخدا ).
فرهنگ معین
( ~. ) (اِ. ) کیسة پولی که در جشن عروسی یا اعیاد سال به مهمان و مدعوان دهند.
فرهنگ عمید
۲. شیر بریده که در دستمال ریخته و آب آن را گرفته باشند.
نوعی خوراک که برنج و گوشت و لپه و سبزی را در برگ مو، برگ کلم، بادمجان، گوجه فرنگی، و مانند آن ها می پیچند و می پزند.
فرهنگ فارسی
( اسم ) کسیکه پولی که در جشن عروسی یا اعیاد سال بمهمانان و مدعوین دهند.
فرهنگستان زبان و ادب
دانشنامه آزاد فارسی
غذایی ترکی به معنای پُرشده یا میان پُر. پوستۀ دلمه به غیر از برگ مو و برگ کلم می تواند هر نوع تره بار دیگری باشد که بتوان داخل آن را درآورد و از مایۀ دلمه پُر کرد مثل بادنجان، فلفل دلمه ای، کدو سبز، پیاز، گوجه فرنگی، سیب زمینی، آرتیشو، و سیب و به. تفاوت شیوه های پخت دلمه در ترکیب مایۀ دلمه و روغن آن است. این غذا را در ترکیه، یونان، و برخی کشورهای عربی نیز پخت می کنند.
ویکی واژه
فارسی
[dælæme]، /دَلَمِه/
کیسة پولی که در جشن عروسی یا اعیاد سال به مهمان و مدعوان د
نوعی خوراک مرکب از برنج، گوشت چرخ کرده، لپه، سبزی مخصوص و غیره که در برگ مو، برگ کلم و غیره پیچند و پزند.
یک نوع غذا از برگ انگور یا کلم برگ و یا بادنجان و خیار و فلفل سبز و جز آن که از گوشت قیمه کرده و برنج آنها را پر کرده باشند.
بسته شدن مایعات، خون لخته شده
جمله سازی با دلمه
لرزان دلمهز بیم جدانیست همچو برگ ر بنگر ز شاخ لرزه به وقت بریدنش
تا خیالت را دلمه منزلگه است از مه تو منزل من پر مه است
