خیبر

خیبر منطقه‌ای تاریخی در شمال غربی شبه‌جزیره عربستان است که در حال حاضر در قلمرو عربستان سعودی قرار دارد. این منطقه در فاصله حدود ۱۶۰ کیلومتری شمال مدینه منوره واقع شده و مرکز آن شهر «الشریف» است. این منطقه در زمان صدر اسلام، به دلیل وجود هفت قلعه و نخلستان‌های فراوان، از اهمیت اقتصادی و نظامی بالایی برخوردار بود.

در سال 7 هجری قمری، مسلمانان به رهبری پیامبر اسلام، حضرت محمد (ص)، پس از فتح قلعه‌های خیبر، کنترل این منطقه را به دست گرفتند. این فتح به دلیل موقعیت استراتژیک این منطقه و تهدیداتی که از سوی ساکنان یهودی آن علیه مسلمانان وجود داشت، از اهمیت بالایی برخوردار بود.

در جنگ خیبر، مسلمانان با یهودیان ساکن این منطقه درگیر شدند. پس از ناکامی برخی فرماندهان مسلمان در فتح قلعه‌ها، حضرت علی (ع) با اجازه پیامبر (ص) به میدان نبرد رفت و با دلاوری‌های خود، قلعه‌های مهمی را فتح کرد. فتح قلعه خیبر به دست حضرت علی (ع) به عنوان یکی از افتخارات بزرگ تاریخ اسلام شناخته می‌شود.

در حال حاضر، این منطقه به عنوان یکی از مقاصد گردشگری تاریخی در عربستان سعودی شناخته می‌شود. آثار به جا مانده از قلعه‌ها و نخلستان‌های قدیمی، جاذبه‌هایی برای علاقه‌مندان به تاریخ اسلام و تمدن عربی به شمار می‌آید.

تصویر معنی خیبر

لغت نامه دهخدا

خیبر. [ خ َ ب َ ] ( اِخ ) دهی است از دهستان سنجابی شهرستان کرمانشاهان، واقع در 7 هزارگزی شمال خاوری کوزران و 4 هزارگزی راه فرعی کوزران به ثلاث. راه آنجا مالرو است و در تابستان اتومبیل می توان برد به آنجا تپه ای از آثار ابنیه قدیمه وجود دارد. ( از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 5 ).
خیبر. [ خ َ ب َ ] ( اِخ ) دهی از دهستان بخش بدره شهرستان ایلام واقع در 60 هزارگزی خاوری ایلام و سه هزارگزی شمال راه مالرو بدره به ایلام. آب آن از رودخانه گنجه و محصول آن توتون و راه آن مالرو است. ( از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 5 ).
خیبر. [ خ ِ ب َ ] ( اِخ ) گردنه معروفی است مرز بین افغانستان و پاکستان غربی. این گردنه که قرنها راه داد و ستد و هجوم از آسیای مرکزی بوده اینک حلقه عمده ارتباطی بین پیشاور ( پاکستان ) و کابل ( افغانستان ) میباشد. گردنه خیبر ارتفاعش از 1070 متر تجاوز نمی کند و یکی از راههای عمده هجوم به هند بوده است. ظاهراً اسکندر مقدونی قسمتی از سپاهیان خود را که تحت فرماندهی هفایستیون و پردیکاس بود از این راه عبور داد و خود راه ساحل شمالی رود کابل را پیش گرفت. سلطان محمود غزنوی، امیرتیمور و بابر در لشکرکشی به هند و نادرشاه در لشکرکشی ازاین راه گذشتند. گذشته از دشواریهای طبیعی عبور از خیبر به سبب قبائل سرسخت اطراف نیز دشوار بود. از جمله این قبائل قبیله اَفریدی است که مردمی گردنکش و آشوب طلب بودند و در مقابل هرگونه نفوذ خارجی مقاومت می کردند. انگلیسها اول بار در 1839 م. در اولین جنگ افغانستان و بریتانیا از خیبر گذشتند و مصائب بسیار دیدند در دومین جنگ افغانستان و بریتانیا بموجب پیمان گندمک 1879 م. خیبر تحت نظارت بریتانیا قرار داده شد در 1897 م. افریدیها گردنه را گرفتند و بریتانیائیها را بیرون راندند و چندی آنرا در تصرف داشتند سرانجام بریتانیا حفظ و حراست جاده را در مقابل اجرت به افریدیها سپرد ولی خود ناچار مأمورین گشتی داشت. امروزه از قریب 42 هزارگزی گردنه جاده ای مدرن و جاده ای کاروانرو و راه آهن ( ساخت بین 1920 تا 1925 م. ) می گذرد. راه آهن آن که با صرف مخارج هنگفت ساخته شد از 39 تونل و 92 پل می گذرد. ( از دائرة المعارف فارسی ).
خیبر. [ خ َ ب َ ] ( اِخ ) نام ناحیتی است بر هشت منزلی مدینه از راه شام ( این نام بر خود ولایت نیز اطلاق میشود ) و در این ناحیت بزمان قدیم هفت قلعه و مزارع و نخلستان وجود داشت که بسال هفتم هَ. ق. بدست پیغمبر اسلام گشوده شد. اسامی قلاع مزبور بدین قرار بودند: حصن ناعم ( در این حصن قتل مسعودبن مسلمه اتفاق افتاد )، قموص حصن ابی الحقیق؛ حصن الشق؛ حصن النطاة؛ حصن السلالم؛ حصن الوطیح؛ حصن الکتیبة. اما لفظ خیبر عبری است و بمعنی قلعه است. از آنجا که در خیبر هفت قلعه بوده است گاهی آنرا خیابر نیز می نامند. چون خیبر گشوده شد اهالی آن خدمت رسول خدا رسیدند و گفتند ما را علم در نگاهداری ساختمان و حفظ و نگهداری نخلهاست اولی آن است که حفظ آنها را بما بسپاری پیغمبر آنها را بر قسمتی از خرما و زرع عاملی داد و گفت اقرکم ما اقرکم اﷲ. چون خلافت بعمررسید خیبریان بفحشاء دست یازیدند و به آزار مسلمانان قیام کردند پس او آنها را بشام کوچ داد و خیبر را بین آنانی قسمت کرد که پس از گشوده شدن پیغمبر سهمی از خیبر را به آنها داده بود و در این تقسیم زنان پیغمبر را نیز بی نصیب نگذارد. بین عربان خیبر به شهر تب خیز مشهور است چنانکه در این شعر آمده:

فرهنگ فارسی

قلعه ای واقع در نزدیکی مدینه که مقر یهودیان بود و در آغاز ظهور اسلام ( سال ۷ ه. ق. ) بدست علی ۴ بن ابی طالب گشوده شد.
گردنه معروفی است مرز بین افغانستان و پاکستان غربی. این گردنه که قرنها راه داد و ستد و هجوم از آسیای مرکزی بوده اینک حلقه عمده ارتباطی بین پیشاور و کابل میباشد.

دانشنامه عمومی

خیبر ( به عربی: مدینة خیبر )، شهری است در کشور عربستان سعودی واقع در شبه جزیره عربستان. خیبر همچنین نام ناحیه ای در نزدیکی مدینه از راه شام است و در این ناحیه در گذشته هفت قلعه و مزرعه و نخلستان وجود داشته است که در سال ۷ ه‍. ق در جنگ های محمد، پیامبر اسلام، و به دست علی فتح شدند. جمع آن «الخیابر» گویند.
«خیبر» واژه ای عبری به معنای «قلعه» است. با توجه به این که خیبر دارای ۷ قلعه بوده است گاهی نیز آن را «خیابر» گفته اند.
این سرزمین در سال های آغازین هجرت، دارای هفت قلعه بدین شرح بوده است:
• حصن ناعم
• حصن تموص ( یا حصن ابی الحقیق )
• حصن السلالم
• حصن الشق
• حصن النطاه
• حصن الوطیح
• حصن الکتیبه
در سال هفتم هجرت، این قلعه ها در جنگ خیبر به دست علی بن ابی طالب گشوده شدند.
به ترتیب قلعه های حصن ناعم، حصن قموص ( بزرگ ترین قلعه )، حصن شق، حصن نطاه، حصن کتیبه، حصن وطیح و حصن سلالم یکی پس از دیگری فتح شدند.
پس از گشوده شدن این قلعه ها، ساکنانشان از محمد خواستند تا وظیفهٔ نگهداری از ساختمان ها و نخلستان های گرداگرد آنجا به گردن آن ها گماشته شود. محمد نیز بخشی از آن سرزمین را به آنان واگذار نمود و جزیه نیز می پرداختند. این پیمان تا زمان خلیفه عمر باقی ماند و در زمان عمر، خیبریان دست به فحشا زدند و به آزار مسلمانان قیام کردند. پس عمر آنان را به شام کوچانید و خیبر را میان کسانی تقسیم کرد که محمد پس از گشوده شدن خیبر سهمی به آنان نداده بود.
خیبر (روانسر). خیبر یک روستا در ایران است که در شهرستان روانسر استان کرمانشاه واقع شده است..
این روستا در دهستان زالوآب قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۱۳۶ نفر ( ۳۰ خانوار ) بوده است.

دانشنامه آزاد فارسی

خِیْبر
واحه ای در ۱۶۰ کیلومتری شمال مدینه بر سرراه شام (دمشق). در گذشته محل سکونت یهودیان بود و قلعه های مستحکمی داشت. در ۷ ق در یکی از غزوه های پیغمبر، به تصرف مسلمانان درآمد و تمام قلعه های آن با وجود مقاومت شدید یهودیان خیبر فتح شد. روایت کندن در قلعه خیبر به دست حضرت علی (ع) مربوط به این جنگ است. تا زمان خلافت عمر، یهودیان همچنان در آن جا بودند و جزیه می دادند، ولی در زمان خلافت عمر از آن جا اخراج شدند.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] خیبر منطقه ای در شمال مدینه است.
خیبر در فاصله ۱۶۵ کیلومتری شمال مدینه قرار داشت.
ساکنین خیبر
به جز یهودیانی که در مدینه زندگی می کردند، شماری یهودی در منطقه خیبر مدینه زندگی می کردند.این جماعت در تعدادی قلعه زندگی می کردند و برای زراعت به بیرون از قلعه ها می آمدند.
وضعیت آب و هوایی خیبر
منطقه خَیبر به لحاظ زراعی منطقه ای حاصل خیز، با آب و آبادانی فراوان و از بهترین مناطق حجاز بوده است.بیشترین محصول آن خرما بوده و وفور این محصول تا اندازه ای بود که بردن خرما به خیبر مورد طعنه بوده است.
مرکز فعلی خیبر
...
[ویکی شیعه] خیبر، منطقه ای در فاصله حدود ۱۶۰ کیلومتری مدینه در عربستان سعودی که امروزه مرکز آن شهر «الشُرَیْف» است. قلعه های خیبر در روزگار صدر اسلام محل سکونت یهودیان بود. عهدشکنی ساکنان یهودی و همکاری آن ها با مشرکان مکه در جنگ احزاب باعث وقوع جنگ خیبر در سال هفتم هجری قمری بین س‍پاه اسلام و ساکنان خیبر شد. در این جنگ منطقه خیبر به تصرف مسلمانان درآمد.
به گفته برخی جغرافی نگاران «خَیبَر» در زبان عبرانی به معنای قلعه است و این ناحیه را به دلیل وجود چند قلعه، خیابر (خیبرها) خوانده اند. به روایتی دیگر، این ناحیه پس از سکونت طایفهٔ بنوخیبر بن مهلهل، از قوم عمالقه، چنین نام گرفت.
منطقه خیبر در فاصله حدود ۱۶۰ کیلومتری مدینه واقع در حجازِ شبه جزیره عربستان قرار داشته است. این منطقه با آب فراوان و خاک مناسب کشاورزی، یکی از معدود مناطق حاصلخیز حجاز به شمار می رفته است. محصول عمده خیبر، خرما بوده است. ساکنان این شهر، از یهودیان بنی قریظه و بنی نضیر بوده اند. در سده های نخست هجری، ناحیه خیبر از توابع مدینه و جزء منطقه حجاز به شمار می رفت. و با مدینه هشت منزل و به قولی سه روز راه فاصله داشت. در راه مدینه به خیبر، در جایی به نام نقب یردوح، مسجد پیامبر قرار داشت. دومه نخستین حد خیبر بود و پس از آن، قلعه های خیبر قرار داشتند. امروزه شهر «الشُریف» در خیبر، از شهرهای آباد عربستان سعودی است و ساکنان این منطقه، عرب و مسلمانند. بنابر آمار سال ۲۰۱۰ میلادی جمعیت منطقه خیبر بیش از ۵۰ هزار نفر است. به ظاهر، یهودیان تا دوره خلیفه دوم با جمعیتی کمتر از پیش در خیبر و مناطق پیرامون آن زندگی می کرده اند. خلیفه دوم با استناد به روایتی منسوب به پیامبر اکرم (ص) که «لا یجتمع دینان فی جزیرة العرب؛ دو دین در جزیره عرب نمی گنجد» آنان را وادار به مهاجرت کرد.

ویکی واژه

اصطلاح سرزمینی و قلعه‌ای تحت همین عنوان اما موقعیت و مکان آن ناشناخته. خیبر ممکن است به دو کلمه خی-بر تجزیه گردد بخش دوم بر به معنی مرز٬ محدوده یا قلمرو است اما خی که باید بیان کننده کشور٬ ملت یا قبیله‌ای باشد هیچ نشانی ندارد.