«نیمروز» واژه‌ای فارسی است که از ترکیب «نیم» به معنای نصف و «روز» ساخته شده و در معنای اصلی خود به «میانه روز» یا «وسط روز» اشاره دارد. در کاربرد زمانی، نیمروز همان هنگام ظهر یا زمانی است که خورشید در بالاترین نقطه آسمان قرار می‌گیرد.
این واژه علاوه بر معنای زمانی، در متون کهن فارسی به‌عنوان نام یک ناحیه جغرافیایی نیز به کار رفته است. در برخی منابع تاریخی و ادبی، «نیمروز» به بخشی از سرزمین سیستان و مناطق شرقی ایران اطلاق می‌شده که مرکز فرهنگی و تمدنی مهمی در گذشته به شمار می‌آمد.
در ادبیات، «نیمروز» اغلب بار معنایی روشنایی، اوج روز و نماد میانه‌روی دارد. شاعران فارسی آن را برای بیان لحظه‌ای پرنور، آشکار و اوج حیات روز به کار برده‌اند و گاهی هم به‌صورت نمادین در برابر «نیمشب» یا تاریکی به کار رفته است.
