مستقیم

این واژه در زبان فارسی و عربی معانی مختلفی دارد:

راست و بدون انحنا: در معنای ابتدایی، به خط یا مسیری گفته می‌شود که بدون انحنا یا خمیدگی است. مثلاً خط مستقیم به خطی اطلاق می‌شود که از یک نقطه به نقطه دیگر بدون هیچ انحنا یا انحرافی کشیده می‌شود.

بی‌واسطه: در برخی زمینه‌ها، این کلمه به معنای بی‌واسطه یا بدون میانجی نیز به کار می‌رود. مثلاً در ارتباطات، می‌توان گفت گفتگو به صورت مستقیم انجام شد، یعنی بدون واسطه یا شخص ثالث.

صریح و واضح: در بعضی از متون، به معنای صریح و واضح نیز استفاده می‌شود. مثلاً او به طور مستقیم به موضوع اشاره کرد به این معناست که شخص به طور واضح و بدون ابهام به موضوع مورد نظر پرداخته است.

در علوم ریاضی و هندسه: در ریاضیات و هندسه، به نوعی از خطوط اشاره دارد که در فضای دو یا سه‌بعدی به صورت مستقیم و بدون انحنا وجود دارند.

تصویر معنی مستقیم

لغت نامه دهخدا

مستقیم. [ م ُ ت َ ] ( ع ص ) نعت فاعلی از استقامة. راست و معتدل. ( منتهی الارب ). معتدل. ( از اقرب الموارد ). راست که ضد کج باشد. ( غیاث ) ( آنندراج ). رجوع به استقامة شود: یکی را حب جاه از جاده مستقیم به بیراه افکنده. ( کلیله و دمنه ).
بنوشته هفت چرخ و رسیده به مستقیم
بگذشته ازمسافت و رفته به منتها.خاقانی.اشکال هندسی چون مثلثات و مربعات و کثیرالاضلاع و مدور و مقوس و منحنی و مستقیم برکشید. ( سندبادنامه ص 65 ).
اگر جاده ای بایدت مستقیم
ره پادشاهان امید است و بیم.سعدی ( بوستان ).- خط مستقیم؛ خط راست بدون اعوجاج. ( ناظم الاطباء ): خط مستقیم کوتاهترین خطی میان دو نقطه که انتهاء او اند. ( التفهیم ).
- سطح مستقیم؛ سطح راست: سطح مستقیم کوتاه ترین سطحی میان دو خط که نهایت او اند. ( التفهیم ).
- صراط مستقیم؛ راه راست. راه درست. راه صحیح.
- معاء یا روده مستقیم؛ نام یکی از امعاء غلاظ، و آن معاء ششم از امعاء سته است و نام دیگر آن سرم. روده ای که مخرج ثفل است. مقعده. ( یادداشت مرحوم دهخدا ). روده راست. راست روده. و رجوع به روده شود.
|| هر چه که راست استاده باشد. ( غیاث ) ( آنندراج ). راست. ایستاده. افراشته و قائم.
- مستقیم القامه؛ برافراشته بالا. ( ناظم الاطباء ).
|| استوار و برقرار و نیک برقرار شده. ( ناظم الاطباء ). پای برجا: مستقیم بودن خود را بر ستوده تر روشها در طاعت او... ( تاریخ بیهقی ص 314 ). چون سلطان مسعود را به هراة کار یکرویه و مستقیم گشت.... ( تاریخ بیهقی ص 250 ). امیرالمؤمنین این نبشته را فرستاد در حالتی که همه کارها مستقیم شده بود. ( تاریخ بیهقی ص 312 ). از ری نامه ها رسیده بود که کارها مستقیم است. ( تاریخ بیهقی ص 263 ). خوارزمشاه آلتونتاش را بفرمائیم تا پشت به خوارزم و روبه ماوراءالنهر کند با لشکری قوی که کار خوارزمشاه مستقیم است. ( تاریخ بیهقی ص 343 ). اولیاء دولت را بر حفظ مصالح آن ملک مستقیم و مستدیم بداشت. ( ترجمه تاریخ یمینی ص 46 ). رتبت روضه کرم و نوال که در خدمت وی خردمندان هماره مقیم و مستقیم و مستفید آمدندی با خشکی درآمیخت. ( ترجمه تاریخ یمینی ص 444 ). کار عالم بنظام رسید و امور ملک مستقیم شد. ( ترجمه تاریخ یمینی ص 368 ). وزیر ابوالمظفر برغشی بر قاعده خویش در مسند وزارت مقیم و مستقیم بود. ( ترجمه تاریخ یمینی،نسخه خطی ). || یک سر. یک راست. ( یادداشت مرحوم دهخدا ). || درست. صحیح: و زنوا بالقسطاس المستقیم. ( قرآن /17 35، 182/26 ).

فرهنگ معین

(مُ تَ ) [ ع. ] (اِفا. ) راست، معتدل.

فرهنگ عمید

۱. ویژگی خطی که دو نقطه را با کم ترین فاصله به هم وصل می کند.
۲. [مجاز] صحیح، درست.
۳. (قید ) راست، بدون خمیدگی.
۴. (قید ) بدون تغییر در مسیر.
۵. (قید ) [عامیانه، مجاز] بی واسطه.

فرهنگ فارسی

راست، راسته، معتدل، پابرجا
۱- (اسم ) استقامت دارنده. ۲ - ( صفت ) راست مقابل کج: اسکندراز تیرگی رای پای جسارت ازجاد. مستقیم بندگی بیرون نهاده بود. یا خط مستقیم. خط راست و آن اقصر فاصل. میان دو نقطه است راسته مقابل منحنی و منکسر. ۳ - پا برجا پایدار. ۴ - امین معتمد. ۵ - معتدل.

دانشنامه عمومی

مستقیم (آلبوم ونگلیس). «مستقیم» نام آلبومی است از هنرمند اهل یونان ونجلیس که در سال ۱۹۸۸ میلادی به طور رسمی منتشر شد.

دانشنامه اسلامی

[ویکی الکتاب] معنی مُّسْتَقِیم: راست - مستقیم (کلمه ی مستقیم بمعنای هر چیزی است که بخواهد روی پای خود بایستد، و بتواند بدون اینکه بچیزی تکیه کند بر کنترل و تعادل خود و متعلقات خود مسلط باشد، مانند انسان ایستادهای که بر امور خود مسلط است، در نتیجه برگشت معنای مستقیم به چیزی است ک...
معنی یَسْتَقِیمَ: که راه مستقیم بپیماید
معنی قِسْطَاسِ: ترازو و میزان ( قسطاس مستقیم به معنای ترازوی عدل است که هرگز در وزن خیانت نمیکند )
معنی صَغَتْ: منحرف شد - از مسیر مستقیم مایل شد (صغت فعل ماضی از ماده صغو است، و صغو به معنای میل و مایل شدن می باشد )
معنی قَصْدُ: راهی که رهرواش را به هدف می رساند(قصد به معنای استقامت راه است، یعنی راه آنطور مستقیم باشد که در رساندن سالک خود به هدف، قیوم و مسلط باشد، و ظاهرا این کلمه که مصدر است در عبارت "عَلَی ﭐللَّهِ قَصْدُ ﭐلسَّبِیلِ " به معنای اسم فاعل است، و اضافه شدن...
معنی فُجَّارِ: گنهکاران پرده در - کافران هتاک(کلمه تفجیر به معنای آن است که آب آنقدر زیاد شود که سد و مانع جلو خود را بشکند و گناه را هم اگر فجور میگویند، برای این است که گناهکار، پرده حیا را پاره میکند، و از صراط مستقیم خارج گشته، به بسیاری از گناهان مبتلا می...
معنی غَائِطِ: گودی (غائط به معنی محلی است که نسبت به اطراف خود گود باشد، و مردم صحرانشین همواره برای قضای حاجت به چنین نقطههائی میرفتند، تا به منظور رعایت أدب نسبت به مردم خود را در آنجا پنهان سازند و استعمال کلمه غائط در معنائی که امروز معروف است یک استعمال جدی...
معنی فُجِّرَتْ: شکافته شوند - آبشان آنقدر بالا بیاید که سد و موانع پیش رویش را بشکند (کلمه تفجیر به معنای آن است که آب آنقدر زیاد شود که سد و مانع جلو خود را بشکند لذا عبارت "وَإِذَا ﭐلْبِحَارُ فُجِّرَتْ " را مفسرین این گونه ترجمه کرده اند که "وقتی که دریاها به هم...
ریشه کلمه:
قوم (۶۶۰ بار)