واژه «فرمانفرمای» ترکیبی از دو جزء «فرمان» و «فرمای» است. «فرمان» به معنای دستور و حکم است و «فرمای» به معنای امر کردن و فرمان دادن. بنابراین، فرمانفرمای در اصل به شخصی گفته می‌شود که اختیار صدور فرمان دارد و قدرت اداره و رهبری را در دست گرفته است.
این عنوان در ایران بیشتر برای حاکمان، والیان و بزرگان سیاسی به کار می‌رفته است. فرمانفرمای در دوره‌های تاریخی، به ویژه در دوران قاجار، مقامی بود که نشان‌دهنده اقتدار سیاسی و نفوذ اجتماعی فرد محسوب می‌شد. چنین افرادی معمولاً مسئول اداره یک ایالت یا منطقه بودند و قدرتی نزدیک به شاه داشتند.
در زبان امروز، این کلمه بیشتر به صورت استعاری یا ادبی به کار می‌رود و گاهی برای اشاره به کسی که نفوذ مطلق در جمع یا سازمانی دارد استفاده می‌شود. همچنین در متون ادبی، فرمانفرمای نمادی از اقتدار، تسلط و برتری است و نشان می‌دهد که فرد یا نیرویی اختیار کامل در اختیار دارد.
