عایقکاری فرآیندی است که با هدف ممانعت از انتقال گرما، رطوبت، سرما، صدا و حرارت انجام می‌شود. به عنوان مثال، در سیستم‌های انتقال آب گرم، عایقکاری لوله‌ها از اتلاف حرارت در فصول سرد سال جلوگیری کرده و دمای آب را حفظ می‌کند. هدف اصلی این اقدام، جلوگیری از هدررفت انرژی، ارتقاء بهره‌وری مصرف انرژی و کاهش هزینه‌های مرتبط است. علاوه بر این، عایق‌ها نقش مؤثری در کاهش آلودگی صوتی ایفا کرده و به ایجاد محیطی آرام‌تر در فضاهای داخلی ساختمان کمک می‌کنند. با توجه به مزایای متعدد، انتخاب نوع عایق مناسب (حرارتی، برودتی، صوتی، رطوبتی و الکتریکی) بر اساس نیاز و شرایط محیطی از اهمیت بسزایی برخوردار است.
عایقکاری در حوزه‌های کاربردی متنوعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از این کاربردها، کنترل پدیده میعان در سطوح، مانند سطوح لوله‌ها است. در شرایطی که دمای سطح لوله پایین‌تر از دمای محیط باشد، بخار موجود در هوا بر روی سطح لوله متراکم شده و منجر به افزایش رطوبت و در نتیجه خوردگی و زنگ‌زدگی لوله می‌شود. کاربرد رایج دیگر، جلوگیری از یخ‌زدگی لوله‌ها است. در مناطق جغرافیایی با زمستان‌های طولانی و دمای هوای زیر صفر درجه سانتی‌گراد، آب درون لوله‌ها در معرض انجماد قرار می‌گیرد. افزایش حجم آب هنگام یخ زدن، علاوه بر مسدود کردن جریان، می‌تواند باعث ترکیدگی لوله نیز بشود. اگرچه عایقکاری نمی‌تواند به طور کامل از یخ زدن آب راکد در لوله‌ها جلوگیری کند، اما می‌تواند این فرآیند را به تأخیر اندازد.
حفظ دمای سیال درون لوله‌ها، یکی دیگر از کارکردهای اساسی عایقکاری است. زمانی که دمای لوله بالاتر از دمای محیط باشد، انتقال حرارت از لوله به محیط اطراف باعث کاهش دمای سیال درون آن می‌شود. در این شرایط، به‌ویژه در مناطق سردسیر، عایقکاری برای حفظ دمای مطلوب سیال ضروری است. برعکس این وضعیت نیز صادق است؛ عایق می‌تواند لوله‌ها و سیال درون آن‌ها را در برابر گرمای شدید محیط محافظت کند. یکی دیگر از کاربردهای جالب توجه عایقکاری، جلوگیری از انتقال صدا و نویز است. ماهیت فلزی بسیاری از سازه‌ها و لوله‌ها می‌تواند منجر به انتقال صدا و ارتعاشات ناخواسته شده و آسایش ساکنین را مختل کند. این پدیده در لوله‌های فاضلاب، چه در مقیاس یک ساختمان و چه در مقیاس یک مجتمع مسکونی، مشاهده می‌شود. بنابراین، در صورت لزوم، عایقکاری به بهبود آرامش و آسایش عمومی کمک شایانی می‌نماید.
