آریوبرزن یکی از اشرافزادگان و فرماندهان هخامنشی در دوران داریوش سوم بود. او برای مقابله با اسکندر مقدونی و سپاهیانش، کمینی در تنگهٔ دربند پارس ترتیب داد. زادگاه آریوبرزن، منطقهای به نام اوکسیان است. نام او از شکل یونانیاش، آریوبرزنس، گرفته شده و در پارسی باستان به صورت آریه برزنه ثبت شده است. برخی معتقدند که حرف «a» در انتهای واژههای هخامنشی در پارسی باستان ممکن است تنها به صورت نوشتاری وجود داشته و خوانده نمیشده است، بنابراین این نام میتواند به شکل آریبرزن نیز تلفظ شود. پس از فتح بابل و شوش توسط اسکندر، او به جمعآوری اطلاعات دربارهٔ جادهها، منابع و آبهای پارس پرداخت. سپس نیمی از نیروهایش را به همراه یکی از فرماندهانش، پارمنیون، به سمت پارسه فرستاد و خود با نیمه دیگر از میان کوههای زاگرس حرکت کرد. تنگهٔ دربند پارس، که در نزدیکی شهر بهبهان امروزی واقع شده، به میدان نبرد آریوبرزن و اسکندر تبدیل شد.
آریو برزن
فرهنگ فارسی
( آریو برزن ) یکی از سرداران بزرگ و دلیر ایران در زمان داریوش سوم هخامنشی ٠ وی در حمله اسکندر با یران مدافع در بند پارس بود ٠ و با ۲۵/٠٠٠ سپاهی آن معبر را اشغال کرده بود تا مانع ورود اسکندر بپارس گردد ٠ اسکندر هنگام عبور دچار شکست سختی شد بطوریکه مجبور گردید از معبر عقب نشیند ٠ ولی چوپانی قشون اسکندر را بپشت سر سپاهیان ایرانی راهنمائی کرد ٠ ساپاهیان اسکندر با اشکال بسیار بقله کوه رسیدند و بقراولان پارسی بر خوردند ٠ پارسیان بی درنگ اسلحه بر گرفته حمله بردند ٠ بعد که معلوم شد توسط یونانیان محصور شده اند نه راه پیش دارند و نه راه پس آریو برزن با۴٠ سوار و ۵٠٠٠ پیاده خود را بی پروا بسپاه مقدونی زد و عده بسیاراز دشمن را بکشت و تلفات بسیاری هم داد ولی موفق گردید که از میان سپاه مقدونی بگذرد و چون از محاصره بیرون جست خواست به کمک پایتخت شتابد و آن را قبل از رسیدن به مقدونیان اشغال کند ولی قشون اسکندر که از راه جلگه بپارس رفته بود مانع او شد ٠ درین هنگام وی به مخاطره ای سخت افتاد با این حال راضی نشد تسلیم گردد ٠ پس از جان گذشته خود را بصفوف مقدونی زد و چندان جنگید تا خود و همراهانش شرافتمندانه بخاک افتادند ٠
فرهنگ اسم ها
معنی: کنایه از قدرت و خشم ایرانی، نام یکی از سرداران بزرگ ایرانی، ( =آریوبرزین ) ( اَعلام ) نام سرداری از سرداران داریوش سوم در هنگام هجوم اسکندر مقدونی به ایران، که شرافتمندانه از جان خود و همراهانش گذشت و تا واپسین دم ایستادگی کرد، آتش ایرانی، نام یکی از سرداران بزرگ ایرانی زمان داریوش سوم پادشاه هخامنشی در نبرد با اسکندر مقدونی
دانشنامه آزاد فارسی
پسر اَرتَبازو و سردار نامدار پارسیِ داریوش هخامنشی سوم. آریوبرزن درپی سقوط شوش و پیشروی سپاه اسکندر مَقدونی به سوی پارسه، در دربند پارس با وی جنگید؛ اما شکست خورد.
آریوبرزن (فرماندار هخامنشی). آریوبرزن (۱)
از فرمانداران هخامنشی در غرب آسیای صغیر. در ۳۸۷پ م جانشین فَرنابازوس در ناحیۀ داسکیلیُون شد. آریوبرزن با کمک آتن و اسپارت، در ۳۶۷پ م با داتامه، ساتراپ کیلیکیه و کاپادوکیه علیه اردشیر دوم سر به شورش برداشت؛ اما ناگزیر به آتن پناهنده شد. او در ۳۶۴پ م همۀ ساتراپ های آسیای صغیر را برای شورش با خود هم داستان کرد. آریوبرزن سرانجام در ۳۶۰پ م به اسارت اردشیر دوم درآمد و به صلیب کشیده شد.