تلقیح مصنوعی یا Artificial Insemination (AI) روشی در پزشکی و دامپزشکی است که طی آن اسپرم بهطور مستقیم و بدون آمیزش طبیعی به دستگاه تولیدمثل ماده (انسان یا حیوان) منتقل میشود. هدف این کار، باردار شدن در شرایطی است که بارداری طبیعی دشوار یا ناممکن باشد.
در انسان، این روش بیشتر برای زوجهایی بهکار میرود که دچار ناباروری هستند، مثلاً به دلیل ضعیف بودن اسپرم مرد یا مشکلات دهانه رحم زن. در دامپروری هم تلقیح مصنوعی بهطور گسترده برای اصلاح نژاد، افزایش بهرهوری و جلوگیری از انتقال بیماریها استفاده میشود.
فرایند تلقیح مصنوعی شامل جمعآوری اسپرم، آمادهسازی آن در آزمایشگاه، و سپس انتقال با ابزارهای پزشکی به رحم یا دهانه رحم است. این روش نسبت به روشهای پیچیدهتر مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) سادهتر و کمهزینهتر است، اما بسته به علت ناباروری، میزان موفقیت آن متفاوت خواهد بود.