اختلافات سرزمینی، منازعاتی دیرینه و پیچیده میان دو یا چند کشور هستند که بر سر مالکیت و کنترل یک منطقه جغرافیایی خاص شکل می‌گیرند. این گونه اختلافات، نه تنها به ندرت به سادگی حل و فصل می‌شوند، بلکه اغلب ریشه‌های عمیقی در تاریخ، فرهنگ، اقتصاد و حتی هویت ملی کشورها دارند. سرزمینی که مورد نزاع قرار می‌گیرد، می‌تواند شامل خشکی، آب‌های داخلی، مناطق دریایی یا حتی فضای هوایی باشد و در هر مورد، ابعاد حقوقی، سیاسی و ژئوپلیتیکی خاص خود را به همراه دارد.
دلایل متعددی در بروز و تشدید اختلافات سرزمینی نقش دارند. یکی از مهم‌ترین عوامل، وجود منابع طبیعی ارزشمند در منطقه مورد نزاع است؛ نظیر ذخایر نفت و گاز، معادن گرانبها، یا حتی منابع آب شیرین. عدم تعیین دقیق مرزهای بین‌المللی، به ویژه پس از فروپاشی امپراطوری‌ها یا استعمارزدایی، عامل دیگری است که بستر را برای منازعات ارضی فراهم می‌آورد. علاوه بر این، مسائل فرهنگی و هویتی، از جمله حضور گروه‌های قومی با پیوندهای تاریخی به یک منطقه خاص، یا میراث‌های فرهنگی و مذهبی، می‌توانند به اختلافات سرزمینی ابعاد جدیدی ببخشند و حل و فصل آن‌ها را دشوارتر سازند.
پیامدهای اختلافات سرزمینی می‌تواند بسیار گسترده و عمیق باشد؛ از تنش‌های دیپلماتیک و کاهش همکاری‌های منطقه‌ای گرفته تا درگیری‌های نظامی و بی‌ثباتی پایدار. در بسیاری از موارد، این منازعات منجر به آوارگی جمعیت، نقض حقوق بشر و تخریب زیرساخت‌ها می‌شوند. برای حل و فصل اختلافات سرزمینی، رویکردهای مختلفی وجود دارد؛ از جمله مذاکرات دوجانبه و چندجانبه، میانجی‌گری توسط سازمان‌های بین‌المللی، داوری و رجوع به دیوان بین‌المللی دادگستری. انتخاب راهکار مناسب، نیازمند درک جامع ابعاد اختلاف، اراده سیاسی طرفین و احترام به اصول حقوق بین‌الملل است تا از طریق آن، صلح و ثبات در منطقه مورد نزاع برقرار شود.
