مامِقانی، محمدحسن (تبریز ۱۲۳۸ـ نجف ۱۳۲۳ق) فقیه و اصولی امامی. در کودکی پدرش، را از دست داد و تحت کفالت صاحب فصول، قرار گرفت. نزد سید حسین کوه کمری، شیخ راضی فقیه نجفی، شیخ حسن و علی کاشف الغطا، شیخ عبدالرحیم بروجردی و شیخ مرتضی انصاری درس خواند. به سبب تقریر درس های شیخ انصاری، در بین همدرسان به مُقَرِّر معروف بود. پس از سید حسین کوه کمری، بیشتر ترک های آذربایجان و قفقاز او را مرجع تقلید خود گرفتند. شیخ ابراهیم سلیمانی و دو فرزندش، عبدالله و ابوالقاسم و نیز میرزا فرج الله تبریزی از شاگردان او بودند. در سفر به تهران مظفرالدین شاه قاجار به دیدار او رفت و بسیار به وی احترام گذاشت. از آثارش: بُشری الوصول الی اسرار علم الاصول؛ غایۀ الآمال؛ ذرائع الاحلام فی شرح شرائع الاسلام؛ غایۀالآمال (حاشیه بر مکاسب شیخ انصاری).
دانشنامه اسلامی
[ویکی نور] آیت الله محمد حسن مامقانی در بیست و سوم شعبان 1238ق در مامقان تبریز، به دنیا آمد. پدرش آیت الله عبدالله مامقانی، از شاگردان صاحب ریاض و از علمای مامقان به شمار می رفت. محمد حسن فقط هشت سال داشت که پدر و مادر خود را از دست داد و سرپرستیش به عهده دوست قدیمی پدر، آیت الله اصفهانی، صاحب فصول افتاد. محمد حسن در سال 1240ق، همراه پدر به کربلا مشرف شد و تا سن هفده سالگی، در مدرسه حسن خان، به فراگیری مقدمات، ادبیات، منطق، علم معانی و بیان اشتغال ورزید. وی با درگذشت صاحب فصول، به درخواست آیت الله ایروانی، به نجف اشرف مهاجرت کرد و در مدرسه صحن امیرالمؤمنین(ع) حجره گرفت. بعد از گذشت سه سال، زائران مامقانی از او خواستند تا به مامقان برگردد، ولی او نپذیرفت تا با اصرار صاحب جواهر، پذیرفت و با اهالی شهرش به آن جا رفت و در مدرسه علمیه آن جا مشغول تعلیم و تعلم شد. وی در حدود سال 1270ق، دوباره به نجف اشرف عزیمت کرد و به فراگیری فقه، اصول، حدیث، رجال و درایه پرداخت و علاوه بر آن ها به تحصیل صرف نحو، منطق، معانی، بیان، لغت، حدیث، تاریخ، نسب و تراجم همت گماشت و در تمام آن ها استاد شد.
