دانشنامه اسلامی
کتاب با مقدمه نویسنده آغاز شده و متن اثر، فاقد تبویب و فصل بندی است و تنها عناوین سلسله وار ذکر شده است. نویسنده، کتاب را به شیوه انتقادی با ذکر آراء مختلف و تحلیل و بررسی آنها نوشته است.
نویسنده در مقدمه کتاب پس از معرفی تشیّع به عنوان بخشی از رسالتی که بر عهده پیامبر خدا(ص) نهاده شده تا آن را مادامی که در میان مردم است، مانند دیگر اصول و مبانی و احکام به بشر ابلاغ کند، مباحث کتاب را چنین توصیف می کند: «من در این کتاب مراحلی را که خلافت اسلامی گذرانده و موضوع شیعه و ائمه آنان را در این مراحل، شرح داده ام و آرای مسلمانان را در قبال حکّام جور، موضع گیری های شیعه در برابر آنان، علل و اسبابی که باعث شد شیعه در همه ادوار هدف ستم حاکمان قرار گیرد و نهضت های شیعیان در برابر این حکام از زمانی که اموی ها توانستند قدرت را به دست آورند تا آخرین لحظات دوران آنها و همچنین بازتاب تند و تکان سختی که فجایع کربلا در همه جوامع اسلامی پدید آورد و دیگر مسائلی که به موضوع این کتاب ارتباط دارد، همه را در اینجا مورد بحث قرار داده ام» .
نویسنده در اولین مبحث کتاب به بررسی اقوال مختلف پیرامون پدیده تشیع پرداخته است. وی سپس به دیدگاه گروهی اشاره می کند که معتقدند پس از واقعه کربلا، تشیّع به صورت جنبش انشعابی وسیعی درآمد که در نتیجه شیعه از اسلام اهل سنت به کلی جدا شد و در آرا و اعتقادات خو مستقل گردید. وی تأیید می کند که تمام جنبش های شیعی که در این کتاب شرح داده شده، مشروعیت و نیروی خود را در خلال قرون پس از فاجعه کربلا از پیام آن در باره شهادت و فداکاری برای نجات مستضعفان و رنجدیدگان از سلطه ستمگران اخذ کرده است، اما نمی پذیرد که تشیّع پیش از حسین بن علی(ع) وجود نداشته و واژه تشیع مفهوم و محتوایی را که بعد از آن فاجعه پیدا کرده پیش از آن دارا نبوده است. همچنین اینکه تشیع در آرا و معتقدات خود به کلی از اسلام سنی جدا شده است را انکار می کند .
نویسنده، پس از طرح مباحث مقدماتی، به تبیین مراحل جنبش های شیعی می پردازد. وی نخستین جنبشی را که در اسلام بر ضد فرمانروایان وقوع یافته، قیام مهاجر و انصار در زمان خلیفه سوم عثمان بن عفان می داند. این انقلاب دارای ویژگی های شیعی بود؛ زیرا عمار بن یاسر و ابوذر و سایر دوستان علی(ع) در ضدیت با انحراف و سلطه و سوء استفاده مروانیان و دیگر امویان و یاران آنها که در طول خلافت عثمان ادامه داشت، بیش از دیگران سختگیر و استوار بوده اند .
