دانشنامه اسلامی
کتاب مشتمل بر مقدمه ای به قلم محقق، دکتر عبدالحمید هنداوی ، مقدمه ای به قلم مولف و ۱۶۲ باب است. مولف در نگارش کتاب روش حنفیه در اصول فقه را پیش گرفته است. بیشتر ابتکارات و نوآوری های او بر پایه قیاس استوار است و به همین جهت مدعی است که بسیاری از مسائل نحوی را بر اساس موازین اصول و کلام بنا نهاده است و خود او می گوید که هیچ یک از علمای بصره و کوفه پیش از او به این امر توجه نکرده اند.
گزارش محتوا
بی گمان ابن جنی آخرین فرد از سلسله قیاس گرایان مکتب بصره است. آن آیین منطقی را که سیببویه پی ریخته بود، نخست مبرّد و سپس نحویان بزرگی چون زجاج و ابن درستویه و سیرافی در قالب های معقول ریختند و سپس ابوعلی فارسی و ابن جنی به آن کمال بخشیدند. پس از ابن جنی دیگر کسی نتوانست چیزی بر ساختمان قیاس در نحو بیفزاید. او کتاب الخصائص را بر اساس قیاس تألیف کرده است و در ابواب مختلف آن: ادله نحو، سماع و روایت و شرایط و موارد اعتماد به آن، قیاس و موارد و شرایط اعتماد به آن، تعارض قیاس و سماع، تعارض بین روایات، اجماع و شرایط حجیت آن، استحسان و... را با روشهای معمول در اصول فقه و کلام، مورد بررسی و تحقیق قرار داده و نظریات خود را در هر مورد بیان کرده است.
ابتکار لغوی ابن جنی در اشتقاق
ابن جنی در اشتقاق لغت، مبحث جدیدی به نام اشتقاق اکبر مطرح کرده است که نتایج آن تا امروز ادامه دارد و هیچ یک از علمای لغت، توفیقی بزرگ تر از این بدست نیاورده اند، غالباً او را مؤسس و مبدع این مبحث می دانند.
توجه خاص ابن جنی به ریشه زبان
...
