معنی فروزانفر بدیع الزمان

دانشنامه آزاد فارسی

فُروزانفر، بدیع الزّمان (طبس ۱۲۷۶ـ تهران ۱۳۴۹ش)
فُروزانفر، بدیع الزّمان
فُروزانفر، بدیع الزّمان
مصحح، ادب پژوه و شاعر ایرانی. پس از فراگرفتن مقدمات علوم قدیم در زادگاه خود، به محضر ادیب نیشابوری در مشهد رفت و به خاطر آگاهی از ادبیات فارسی و عربی و سرودن شعر به این دو زبان مورد توجه ادیب قرار گرفت و از طرف قوام السلطنه، والی خراسان، به لقب بدیع الزمان نایل شد. در ۱۳۰۲ش، به تهران رفت و بنا به توصیۀ شمس العلما گرگانی در ۱۳۰۵ش به جای او، در مدرسۀ دارالفنون به تدریس پرداخت. در ۱۳۰۷ش، در دارالمعلمین عالی و در ۱۳۱۰ش در مدرسۀ عالی سپهسالار درس می داد. پس از تأسیس دانشکدۀ علوم معقول و منقول، معاونت آن به فروزانفر واگذار شد. در تأسیس مؤسسۀ وعظ و خطابه نقش عمده داشت. در ۱۳۱۴ش به استادی دانشگاه تهران رسید و در همان سال جزو اعضای پیوستۀ فرهنگستان اول ایران شد. در ۱۳۲۳ش به ریاست دانشکدۀ معقول و منقول انتخاب گردید و تا ۱۳۴۶ش، این سِمت را داشت. چندی نیز در مجلس سنا سناتور بود. مجموعۀ مقالات و اشعار او به کوشش عنایت الله مجیدی به چاپ رسیده است (۱۳۵۱ش). از تصحیحات اوست: کلیات شمس تبریزی یا دیوان کبیر (با همکاری امیرحسن یزدگردی و حسین کریمان در ۱۰ جلد (۱۳۳۶ـ۱۳۴۷ش)؛ معارف بهاء ولد (۱۳۳۳ـ۱۳۳۸ش)؛ ترجمۀ رسالۀ قُشیریه (۱۳۴۵ش)، فیه مافیه (۱۳۳۰ش). از تألیفات اوست: دیوان اشعار؛ شرح مثنوی شریف، در۳ جلد (۱۳۴۶ـ۱۳۴۸ش)؛سخن و سخنوران (۱۳۵۸ش)؛ رساله در احوال مولانا (۱۳۱۵ش)؛ احادیث مثنوی (۱۳۳۴ش)؛ مآخذ قصص و تمثیلات مثنوی (۱۳۳۳ش)؛ شرح احوال و تحلیل آثار فریدالدین عطار نیشابوری (۱۳۴۰ش)؛ زندۀ بیدار (۱۳۳۴ش).

دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] محمدحسن فروزانفر، معروف به «بدیع الزمان فروزانفر» در سال 1276ش، در بشرویه، از شهرهای کوچک خراسان، چشم به جهان گشود.
پدر، وی را «عبدالجلیل» نام نهاد، ولی هنگامی که در دوره پادشاهی رضا شاه بر طبق قانونی مقرر گردید برای همه ایرانیان شناسنامه صادر شود و هرکس برای خود نام خانوادگی برگزیند، وی لقب «بدیع الزمان» را که ظاهرا قوام السلطنه، والی خراسان به او اعطاء کرده بود، به عنوان «نام» خود برگزید و «فروزانفر» را به عنوان «نام خانوادگی».
فروزانفر، از کودکی به شیوه سنتی معمول در آن روزگار، به تحصیل پرداخت؛ بدین ترتیب که «مقدمات» را در زادگاهش نزد پدر و برادر خود آموخت و بیشتر قرآن مجید را از بر کرد، اما این «مقدمات» از آن گونه بود که چون در نوجوانی - در حدود 13 یا 16 سالگی - به مشهد رفت و به همراه پدر در جمع شاعران و سخن شناسان خراسان قدم نهاد، قصیده های فارسی و عربی خود را برای آنان خواند و مایه شگفتی حاضران گردید.
وی در مشهد، به حوزه درس ادیب نیشابوری (متوفای 1304ش) که بزرگ ترین مرکز ادبی خراسان و شاید هم سراسر ایران آن روزگار بود، راه یافت و در کمترین سنّ و سال، نسبت به اقران خویش بیشترین درخشش و امتیاز را داشت و با اینکه حوزه درس ادیب، آراسته به وجود بسیاری استعدادهای ممتاز عصر بود، باز فروزانفر سرآمد جمله هم درسان خویش بود؛ چه در شاعری و چه در آگاهی از ادبیات فارسی و عربی.
او به موازات درس ادیب، از دروس مدرسین عالی مقام «سطح» در مشهد نیز بهره مند گردید. در سال 1303ش، به تهران رفت و در این شهر از محضر تنی چند از مدرسان معروف بهره برد و هنوز سنّش به سی سال نرسیده بود که توجه ادیبان و فاضلان نکته سنج پایتخت را به سوی خود جلب کرد.
محمدحسن بدیع الزمان فروزانفر، در خصوص استادان خود چنین می گوید: «مقدمات علوم قدیمه و تحصیلات اولیه را در بشرویه نزد ملا محمدحسین آموختم... در محرم 1338 به مشهد مقدس آمدم و پس از دو ماه اقامت، محضر استاد بزرگوار مرحوم ادیب نیشابوری (1281 - 1344) را درک کردم. علوم ادبی و منطق را پیش استاد آموختم و کسب علم و معرفت از مرحوم ادیب تا سال 1342 امتداد داشت. مقارن همین ایام، پیش مرحوم حاج میرزا حسین سبزواری که مدت محدودی در مشهد اقامت کرد، تلمذ کردم. اصول و بعضی مباحث فقه را پیش حاج شیخ مرتضی آشتیانی و مقداری از مباحث فقه را نزد مرحوم حاج شیخ مهدی خالصی خواندم. درسال 1342 به تهران آمدم و یک دوره «شرح اشارات» و «شفا» و «کلیات قانون» پیش مرحوم میرزا طاهر تنکابنی تلمذ شد و «نجات» و «تمهید القواعد» را هم بر ایشان قرائت کردم. در خدمت آقا حسین نجم آبادی فقه و اصول تحصیل کرده و قسمتی مهم از «قواعد» علامه را به سیره قدما با ایشان خواندم. «تحریر اقلیدس» و قسمت الهیات از کتاب «اسفار» را نزد آقا میرزا مهدی آشتیانی و شرح چغمینی را نزد مرحوم ادیب پیشاوری فراگرفتم».