دانشنامه اسلامی
خمس درآمدها، از آن امامان معصوم علیهم السّلام و در اختیار آنان است:و اعلموا انما غنمتم من شیء فان لله خمسه و للرسول و لذی القربی...(«غنم» مصدر «غنمتم» به معنای هر دستاوردی، اعم از جنگی و غیر آن است.) در روایتی نیز از امام باقر علیه السّلام «غنمتم» در آیه مزبور، به مطلق فایده تفسیر شده است. با توجه به این که «ذی القربی» در ردیف «الله و رسول» با «لام» آمده، ولی موارد بعدی بدون «لام» ذکر شده است و در روایتی نیز از امام صادق علیه السّلام در ذیل آیه وارد شده است که «ذلک الی الامام» استفاده می شود که مقصود از «ذی القربی» امامان، و فقط آنان صاحب اختیار خمس هستند.
تعلق فیء به امامان
طبق این آیه «فیء» در اختیار امامان معصوم علیهم السّلام است:ما افاء الله علی رسوله من اهل القری فلله و للرسول و لذی القربی...(«فیء» به اموالی گفته می شود که با مصالحه و بدون جنگ، از دشمن به دست مسلمانان افتاده باشد. با توجه به این که «ذی القربی» در آیه در ردیف خدا و رسول صلی الله علیه و آله وسلّم قرار گرفته و همانند آنان با «لام» آمده است، روشن می شود که آنان صاحب اختیار «فیء» هستند و طبق روایتی از امیرالمؤمنین علیه السّلام «ذی القربی» امامانند.
هذف از اختیار اموال نزد امامان
جلوگیری از گردش ثروت میان عده ای از مردم ثروتمند، فلسفه صاحب اختیار بودن امامان علیهم السّلام در اموال «فیء» می باشد:ما افاء الله علی رسوله من اهل القری فلله و للرسول و لذی القربی... کی لایکون دولة بین الاغنیاء منکم... از ظاهر این آیه برمی آید که می خواهد موارد مصرف فی ء در آیه قبلی را بیان کند. و فی ء در آن آیه را که خصوص فی ء بنی نضیر بود به همه فی ءهای دیگر عمومیت دهد، و بفرماید حکم فی ء مخصوص فی ء بنی النضیر نیست، بلکه همه فی ءها همین حکم را دارد." فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ" یعنی قسمتی از فی ء مخصوص خدا و قسمتی از آن مخصوص رسول خدا است. و منظور از اینکه گفتیم مخصوص خداست، این است که باید زیر نظر رسول خدا صلی الله علیه وآله در راه رضای خدا صرف شود، و آنچه سهم رسول خدا است در مصارف شخصی آن جناب مصرف می شود. پس اینکه بعضی گفته اند:" ذکر نام خدا در بین صاحبان سهم تنها به منظور تبرک بوده" سخن درستی نیست، و نباید بدان توجه کرد." وَ لِذِی الْقُرْبی "- منظور از ذی القربی، ذی القربای رسول خدا و دودمان آن جناب است، و معنا ندارد که ما آن را به قرابت عموم مؤمنین حمل کنیم .
