ویکان
دانشنامه اسلامی
ریشه کلمه:
کان (۴۰ بار)وی (۲ بار)
. گفتهاند: «وَیْ» کلمه ندامت است و نیز کلمه تعجب میباشد. قارون ادعا میکرد که ثروت او در اثر لیاقت و علم اوست و ربطی (نعوذبالله) به خدا ندارد و در مقابل ناصحان میگفت:«اِنَّما أُوتیتُهُ عَلی عِلْمٍ عِنْدی». عدهای از نادانان او را در این سخن تصدیق کرده بودند و چون قارون و خانهاش در زمین فرو رفت آنها به خود آمده و از فریب خوردگی متنبه شدند. در اقرب الموارد گوید: «وَیْکَ» با اضافه کاف کنایه از ویل است گویی: «وَیْکَ اِسْمَعْ قَوْلی» وای بر تو حرف مرا گوش کن. در صحاح و قاموس گفته «وَیْ» کلمه تعجب است گویی: «وَیْکَ، وَیْ لِزَیْدٍ» یعنی عجبا از زید به تصدیق این دو لغوی «وَیْکَ» نیز مانند «وَیْ» به معنی تعجب است علی هذا به نظر نگارنده «وَیْکأَنَّ» در آیه مرکب است از «وَیْکَ» و «أَنَّ». معنی آیه چنین میشود: کسانیکه روز پیش مقام او را آرزو داشتند فردای آن روز گفتند: عجبا راستی خدا روزی را بهر که خواهد وسعت دهد و تنگ گیرد، اگر لطف خدا نمیکرد ما را هم به زمین فرو برده بود عجبا راستی کافران رستگار نمیشوند در اینصورت لازم نیست: بگویم «وَیْ» به «کَأَنَّ» داخل شده تا در مقام توجیه برآییم که «کَأَنَّ» دال بر شک است.
