المنتخب للطریحی فی جمع المراثی و الخطب المشتهر بالفخری

دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] المنتخب فی جمع المراثی و الخطب المشتهر بـ (الفخری)، که به آن «المجالس الطریحیة» و «المجالس الفخریة» نیز می گویند، تألیف فخرالدین طریحی نجفی است که شامل مجموعه ‎ای از احادیث و مراثی درباره امام حسین(ع) و برخی دیگر از ائمه معصومین(ع) است. اغلب مطالب کتاب به امام حسین(ع) اختصاص دارد و محور کتاب، آن حضرت می باشد
این کتاب دو جلدی، با مقدمه ای مختصر از مؤلف آغاز گردیده، سپس متن کتاب در دو جلد آمده است. هر جلد آن شامل ده مجلس و هر مجلس شامل سه باب است. در هر باب و مجلس از یک موضوع بحث نشده، بلکه هریک از ابواب و مجالس، شامل موضوعات متعدد و البته بی ارتباط است
المنتخب، تاریخ نگاری زندگی یا قیام امام حسین(ع) نیست، بلکه مجموعه ای است که شامل حدیث و شعر می شود و درباره آن حضرت نوشته شده است. مطالب هر باب و نیز هر مجلس، غالبا با خطاب به مؤمنان آغاز می شود و به آنها توصیه می شود که گریه و ندبه کنند و ماتم پیشه سازند و در عزاداری بکوشند. در سراسر کتاب عباراتی چون «أجروا ماء العیون» و «أجروا الدماء من العیون» و «اسکبوا العبرات» ملاحظه می شود. آنگاه احادیث و اشعاری در فضائل و مصائب نقل می شود. اغلب احادیث کتاب مرسل و برخی از آنها مجعول است؛ مضافا اینکه مأخذ احادیث بیان نشده است.
از ساختار و محتوای کتاب چنین برمی آید که نویسنده آن را به هدف گریاندن مؤمنان و تشویق به عزاداری و برای خواندن در مجلس عزا نوشته است. در واقع المنتخب، «روضه نویسی» از مقتل امام حسین(ع) است و کمتر کتابی بدین سبک و سیاق و البته بدین اندازه غیر منظم، درباره آن حضرت نوشته شده است. عالمان باریک بین بر آنند که در این کتاب مسامحات زیادی یافت می شود و مطالب ویژه آن اعتباری ندارد
از متن کتاب پیداست که مؤلف، آن را نخست در مجالسی که شبانه روز در دهه محرم برپا می شد در حال و هوای روضه خوانی برای مردم خوانده و سپس در قالب مجالس نگاری آن را تألیف کرده است. از آنجا که این کتابِ کشکول گونه به صورت غیر مستند و بدون تحقیق تألیف شده است، بسیاری از کتاب شناسان و حدیث پژوهان از آن انتقاد کرده اند و گفته اند که کتاب منتخب طریحی بر مطالب موهومی مشتمل است؛ مثل آنکه از عروسی قاسم بن الحسن(ع) سخن می گوید و یا می نویسد که حضرت عبدالعظیم حسنی را دشمنانش در شهر ری زنده به گور کردند. میرزا محمد ارباب نیز در جایی می نویسد: «در کتاب منتخب، مسامحات بسیاری نموده که بر اهل بصیرت و اطلاع پوشیده نیست» و در جایی دیگر می نویسد: «روایت مختصه به آن کتاب (منتخب) اعتباری ندارد». در جایی که سخن از حدیث کسا است، پس از آنکه به متواتر بودن حدیث کسا تصریح می کند، در ادامه می نویسد: «و اما حدیث کسای معروف در زمان ما در کتب معتبره نقل نشده و از خصایص منتخب شیخ طریحی است... و حال خصائص منتخب بر اهل علم مکشوف است»
بااین همه منتخب طریحی همواره مطلوب طبع روضه خوانان بوده است و بسیاری از مؤلفانی که پیرامون عاشورا و امام حسین(ع) کتاب تألیف کرده اند فراوان از آن نقل قول کرده و از آنجا که کتابی مشهور و متداول است بدون تأمل و تحقیق آن را مأخذ و منبع اقوال و آرای خود ساخته اند. غافل از اینکه بسیاری از تحریف های عاشورا ریشه در منتخب طریحی دارد و دست کم این است که با انتشار منتخب آن تحریف ها نیز منتشر شده اند. در توضیح، فهرست کوتاهی از تحریف های منتخب را در اینجا می آوریم:
فال گیر
بیا فالت رو بگیرم!!! بزن بریم