توقات

لغت نامه دهخدا

توقات. ( اِخ ) شهری است در ارزنةالروم که میان قونیه و سیواس واقع است و درآن قلعه ای استوار و بناهای محکم وجود دارد و تا سیواس دو روز راه فاصله است. ( از معجم البلدان ). ناحیه ای در روم شرقی که حکام دانشمند و طبقه سوم از سلجوقیان بر آن حکومت داشتند. رجوع به حبیب السیر چ خیام ج 2 صص 538-539 و ج 3 ص وتاریخ گزیده ص 481 و تاریخ ادبیات برون ( از سعدی تاجامی ) ص 147 و 238 و تاریخ مغول اقبال ص 213 شود.

فرهنگ فارسی

شهری است در ارزنه الروم که میان قونیه و سیواس واقع است و در آن قلعه استوار و بناهای محکم وجود دارد و تا سیواس دو روز راه فاصله است

دانشنامه عمومی

توقات ( به ترکی استانبولی: Tokat ) ، نام شهری در شمال ترکیه، با ۱۵۰٬۰۰۰ تن جمعیت و مرکز استان توقات، در شمال آناتولی مرکزی در قسمت درونی بخش میانی منطقه دریای سیاه واقع است.
یشیل ایرماق و کلکیت چای از رودهایی هستند که در این استان جریان دارند. آب و هوای توقات تحت تأثیر آب و هوای منطقه دریای سیاه و آناتولی مرکزی است.
نام توقات در منابع بیزانسی ائودکسیاس، و در منابع ارمنی به صورت یودوکیا آمده است که احتمالاً به سرزمین ارمنستان کوچک تعلق داشته است.
دیرینگی زندگی انسان در این منطقه به عصر مس و سپس به عصر مفرغ بازمی گردد. تاریخ آن با تاریخ فریگیایی ها، کیمریان، مادها و هخامنشیان پیوستگی داشته است. در دورهٔ پادشاهی پنتوس شهر کومانا پونتیکای باستان که امروزه ویرانه های آن در نزدیکی روستای گومنک در ۹ کیلومتری شمال شرقی توقات واقع است، از شهرهای مهم آن پادشاهی به شمار می رفت و دژ و استحکامات سوق الجیشی دازی مون در آن برپا بود. این شهر در ۶۶ قبل از میلاد به تصرف امپراتوری روم درآمد و توقات به سبب واقع شدن بر سر راههای ارتباطی آناتولی در قرون وسطی از نظر سیاسی، اجتماعی و اقتصادی رو به توسعه نهاد.
پس از جنگ ملازگرد ( در ۴۶۴ق ) ترکان سلجوقی به آسیای صغیر راه یافتند و این سرزمین در قلمرو مسلمانان قرار گرفت و به پاس نقش مؤثر ملک دانشمند احمد غازی در فتح توقات حکومت این شهر به او واگذار شد. و نخستین مدرسه و مسجد را در آناتولی دانشمندیان در توقات و سیواس تأسیس کردند.
توقات بعد از حاکمیت دانشمندیان تحت سیطرهٔ سلجوقیان آناتولی درآمد و با قلعه مستحکم خود در مرتبه و موقعیت ممتازی قرار گرفت. بناهای این شهر افزایش یافت که برجسته ترین آن ها مدرسه گوک است که به عنوان یک مدرسه علوم دینی پایه گذاری شد و امروزه موزه ای است که یافته های باستان شناسی منطقه در آن نگهداری می شود. از دیگر بناهای آن روزگار زاویه سنبل بابا و پل سنگی چهارطاقی بر روی یشیل ایرماق است. به نظر می رسد معین الدین پروانه وزیر قدرتمند سلجوقیان روم در جنگ با ملک ظاهر بیبرس در آناتولی به توقات عقب نشینی کرده باشد. خانقاه فخرالدین عراقی شاعر و عارف ایرانی قرن هفتم نیز در توقات به اشارت مولانا جلال الدین و توسط معین الدین سلیمان پروانه ساخته شد و همین موضوع باعث شد تا این شاعر و عارف ایرانی برای مدتی ( تا زمان قتل معین الدین به دست مغولان ) در این شهر ساکن باشد.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] توقات (به ترکی توکات)، نام شهری در شمال ترکیه می باشد. این شهر با ۱۵۴، ۱۳۳ تن جمعیت (۱۳۸۵ش/۲۰۰۶م) مرکز استانی به همین نام، در شمال آناتولی مرکزی در قسمت درونی بخش میانی منطقه دریای سیاه واقع است.
یشیل ایرماق و کلکیت چای از رودهایی هستند که در این استان جریان دارند
IA، ج۱۲، ص۴۰۰.
پس از جنگ ملازگرد (در ۴۶۴ق) ترکان سلجوقی به آسیای صغیر راه یافتند و این سرزمین در قلمرو مسلمانان قرار گرفت و به پاس نقش مؤثر ملک دانشمند احمد غازی در فتح توقات حکومت این شهر به او واگذار شد
آق سرایی محمود، مسامرة الاخبار و مسایرة الاخیار، ج۱، ص۱۶- ۱۷، به کوشش عثمان توران، تهران، ۱۳۶۲ش.
توقات در تقسیمات اداری دوره سلطان محمد اول، جزو ایالتِ عثمانی «روم ایلی» (بعدها رومیه صغری) به شمار می آمد.
نک :Uzunçarԫılı، İH, Osmanlı tarihi, Ankara,ج۱، ص۳۴۷، ۱۹۷۲-۱۹۸۳.
...